Altın Yakalı Meslek Liseliler

Prof. Dr. Umut Omay
İstanbul Üniversitesi

Sanırım meslek lisesi denildiğinde, büyük bir çoğunluğun aklına mavi yakalı çalışanlar geliyordur. Birkaç ay öncesine kadar benim de “meslek lisesi” denildiğinde ilk aklıma gelen kavramlardan biri “mavi yakalı” idi. Ama artık meslek lisesi denildiğinde mavi, beyaz, altın ve sarı olmak üzere birçok yaka rengi aklıma geliyor.

Çalışma yaşamında yaka kullanımının tipik bir sosyal kategorileştirme örneği olduğu söylenebilir. Zira sosyal kategorileştirme cinsiyet, yaş, iş ve meslek gibi unsurlardan kaynaklanabilmektedir. Sosyal kategorileştirmenin kimlik üretme ve buna bağlı olarak da kalıp yargı (stereotip) ve önyargı üretme işlevi de bulunmaktadır. Amaç sosyal çevrenin daha kolay anlaşılmasını sağlamaktır (1).

Meslek liselerine bakışın da kalıp yargı ve önyargı çerçevesinde şekillendiğini söylenebilir. Yapılan bazı çalışmalar ne yazık ki meslek liselerine olumsuz bir bakış açısının olduğunu göstermektedir (2).

Ne var ki bu bakış açısının yarardan çok zararı bulunmaktadır. Özellikle sanayi işletmeleri açısından gerekli vasıflı ve yarı vasıflı elemanlı ihtiyacının artık giderilemediği ve birçok alanda nitelikli işgücü sıkıntısı yaşandığı bilinen bir gerçektir. Üstelik bu durum Türkiye’ye de özgü değildir ve birçok ülkede vasıflı eleman sıkıntısı yaşanmaktadır. Örneğin 2023 yılında Euronews tarafından yayınlanan bir haberde Almanya’daki şirketlerin % 90’ının vasıflı işgücü bulmakta zorlandığı ifade edilmektedir (3).

Vasıflı işgücü bulma konusunda 2019 yılında başlatılan ISO-MEIP (İstanbul Sanayi Odası Mesleki Eğitim İşbirliği Projesi) önemli bir gelişme olarak kabul edilebilir. İstanbul Sanayi Odası, İstanbul Ticaret Odası, İstanbul Teknik Üniversitesi ve Milli Eğitim Bakanlığı ile imzalanan bir protokol ile 44 Mesleki Teknik Anadolu Lisesi’ne yönelik bir girişim başlamıştır. İmzalanan bu protokolde temel amaç bu liselerin mezunlarının mezun oldukları alanda nitelikli bir biçimde istihdam edilmelerini sağlamaktır (4).

Projenin dikkat çeken özellikleri arasında okul müfredatlarının, okul yöneticileri ile sanayicilerin doğrudan katılımı çerçevesinde biçimlendirilmesi ve öğrencilerin dört yıllık eğitimlerinin sonunda değil, mümkün olan en erken zamanda sanayi ile tanışmaları yer almaktadır (4). Proje “Nitelikli Okul, Nitelikli Mezun, Nitelikli İstihdam!” sloganı çerçevesinde ilerlemekte olup proje kapsamına Güzel Sanatlar Liseleri dâhil olmuştur (5).

Proje kapsamındaki okullardan biri de Sarıyer’de bulunan ve Türkiye’nin ilk yazılım lisesi unvanını taşıyan Mehmet Rıfat Evyap Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi’dir (6). Bilgi çalışanlarının “altın yakalı” olarak nitelendirildikleri düşünüldüğünde bu lisenin öğrencilerinin de birer altın yakalı çalışan adayı oldukları, dolayısıyla meslek liselerinin artık yalnızca mavi yakalı çalışanlarla özdeşleşmemesi gerektiği açık bir biçimde ortaya çıkmaktadır. İçinde bulunduğumuz dönemin koşulları ve gereklilikleri düşünüldüğünde, tıpkı ISO-MEIP kapsamındaki diğer liseler gibi yazılım lisesi mezunlarının da büyük bir avantaja sahip oldukları söylenebilir. Bu açıdan meslek liselerinin Türkiye Ekonomisi açısından ne kadar büyük bir öneme ve potansiyele sahip olduğunu bir kere daha hatırlamanın ve hatırlatmanın yanı sıra bu önemli ve gelecek vaat eden projeyi mümkün olduğunca duyurmak da oldukça önemlidir.

Kaynaklar

(1) Omay, U. (2015), “Örgütlerde Ayrımcılık”, Örgüt Sosyolojisi, 2. B., Ed. Memet Zencirkıran, Dora Basım Yayın, Bursa, ss. 211-214.

(2) Akyürek, G., Kaymakçı, K. N., Öztaş, M. ve Altınışık, R. A. (2019), “Endüstri Meslek Lisesi Öğrencilerinin Kendilik Algısı: Kayseri Örneği”, Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi (IJHE), 5 (11), s. 787-788.

(3) Euronews (2023), “Almanya’da şirketlerin yüzde 90’ı vasıflı işçi bulmakta zorlanıyor”, Çevrim içi: https://tr.euronews.com/business/2023/08/22/almanyada-sirketlerin-yuzde-90i-vasifli-isci-bulmakta-zorlaniyor, (23.01.2024).

(4) ISO-MEIP, “Hakkımızda”, Çevrim içi: https://www.iso.org.tr/meip/hakkimizda.html, (24.01.2024).

(5) ISO-MEIP, “Nitelikli Okul, Nitelikli Mezun, Nitelikli İstihdam!”, Çevrim içi: https://www.iso.org.tr/meip/, (24.01.2024).

(6) ISO-MEIP, “Yazılım Lisesi”, Çevrim içi: https://www.iso.org.tr/meip/yazilim-lisesi.html, (24.01.2024).