İTHALATÇININ OPSİYONU KULANMASI

Son iki haftadaki hazımda opsiyonun vadeli işlem piyasasında cayma hakkının kullanılması olduğunu belirterek, opsiyonu genel anlamda cayma hakkının satın alınması şeklinde açıklamıştım. Opsiyon sözleşmeler, sözleşmeyi alan kişi açısından bir yükümlülük getirmemekte, bir hak vermektedir. Bu hak sözleşmeden cayma hakkıdır. Bu hakkın kullanılıp kullanılmama kararı ise tamamen opsiyon sözleşmesi alan tarafa bırakılmaktadır. Opsiyon satın alan taraf belirli bir fiyat üzerinden söz konusu ürünü alma veya satma hakkını belli bir prim ödeyerek satın alır. Buna karşılık opsiyonu satan taraf karşı taraf talep ettiğinde sözleşmeye konu olan ürünü teslim etme yükümlülüğünü üstlenir. Bu yükümlülüğün doğması için opsiyon hakkının vade tarihine kadar kullanılması şarttır. Aksi halde satıcının yükümlülüğü ortadan kalkar.

Vereceğimiz örnekte ithalatçının vadeli döviz alımı ile ilgili opsiyon sözleşmesini kullanmasına göz atalım;

İthalatçımızın yurt dışına ödeyeceği mal bedeli vadeye bağlanmış ve bu vade ise 11 Aralık 2020 tarihidir. Mal bedelinin transfer tarihinde olası kur oynaklığından olumsuz etkilenmemesi için ithalatçı firmamız çalıştığı banka ile şu şekilde bir opsiyon döviz alım sözleşmesi yapar.

OPSİYON SÖZLEŞME DETAYLARI

Satın alınacak döviz                                             :  USD.1.300.000.-

Sözleşme tanzim tarihi                                         :  21.Kasım 2020

Sözleşme tarihindeki kur                                      :  USD TRL C/7.63

Opsiyon vadesi                                                     :  11 Aralık 2020

Opsiyon vadesinde banka tarafından verilen kur  : USD/TRL C/7.70

Yukarıdaki opsiyon sözleşmesine baktığımızda ithalatçımız 11 Aralık tarihinde dövizini C/7.70 fiyatından satın alabilecektir. Opsiyon sözleşmesi C/7.70 kurunu garanti etmiş durumda.

İthalatçımız, mal bedelini ödeyeceği vade sonuna kadar bekler ve dövizini satın alıp, transfer tarihi olan 11 Aralık 2020 tarihi geldiğinde ise dövize ilişkin tablo şu şekilde oluşur;

11 Aralık 2020 USD TRL. C/ 8.03

Opsiyon sözleşmemiz bize 11 Aralık 2020 tarihli USD TRL kurunu C/7.70 olarak garanti etmiş. Bu durumda ithalatçımız opsiyon sözleşmesinde garanti edilen kuru rahatlıkla kullanacak ve opsiyon sözleşmesinin ithalatçımıza vermiş olduğu cayma hakkının kullanılmasına gerek kalmayacaktır. Hatta ithalatçımızın opsiyon sözleşmesindeki garanti edilen kurları kullandığında bilançosunu ne kadar zarardan kurtaracağına da bir göz atalım;

C/7.70  11 Aralık 2020 tarihindeki garanti edilen kur

C/8.03  11 Aralık 2020 tarihindeki piyasalarda oluşan kur

C/0.33  Opsiyon sözleşmesi yapılmamış olsaydı her USD satın almak için kur

farkı zararı

USD.1.300.000.- sözleşme tutarı

Opsiyon sözleşmesi olmasaydı konsolide zararın ne olacağına bakalım;

USD.1.300.000.- x C/.0.33 = TRL.429.000.- muhtemel zararın opsiyon sözleşmesi ile önüne geçilmiştir.

Farklı bir senaryoda ithalatçımıza opsiyon sözleşmesini farklı bir biçimde kullandıralım

OPSİYON SÖZLEŞMESİNDE CAYMA HAKKININ KULLANILMASI

USD.1.300.000.-  sözleşme tutarı

C/.8.52,   06 Kasım 2020 sözleşme tarihindeki kur

C/.8.60,   19 Kasım 2020  opsiyon sözleşmesi ile garanti edilen kur

C/.7.58,   19 Kasım 2020   piyasalarda oluşan kur

Opsiyon sözleşmesiyle ilgili grafiğimiz yukarıdadır.  Bu defa ithalatçımızın döviz satın almasıyla ilgili olarak imzalamış olduğu opsiyon sözleşmesini ne şekilde kullanacağına bakalım:

USD.1.300.000.-  sözleşme tutarı

C/.8.52,   06 Kasım 2020 sözleşme tarihindeki kur

C/.8.60,   19 Kasım 2020  opsiyon sözleşmesi ile garanti edilen kur

C/.7.58,   19 Kasım 2020  piyasalarda oluşan kur

C/ 1.02,   Firmamız opsiyon sözleşmesi ile döviz satın almak isteseydi oluşacak

kur farkı zararı

C/.1.02  x USD.1.300.000.-  = TRL.1.326.000.- opsiyon sözleşmesinden döviz satın

alınsaydı oluşacak Konsolide zarar.

İthalatçı firma kur oynaklığının olumsuz etkilerinden korunma için yaptığı sözleşmeden dolayı, opsiyon sözleşmesindeki kurdan döviz satın alması halinde USD.300.000.- lık döviz alışı için TRL.1.326.000.- lık zarar etmesi söz konusu olacaktı.

İşte opsiyon sözleşmeleri bu günler için vardır. Firmamız, yukarıdaki örnekte zarar ediyorsa bu durumda opsiyon sözleşmesindeki cayma hakkını kullanabilir. Opsiyon ile forward sözleşmeler arasındaki en büyük farkın; forward sözleşmeler gayrikabilirücu düzenlenirken, opsiyon sözleşmeler cayma hakkını veriyor olmasıdır.

Bu durumda ithalatçımız opsiyon sözleşmesindeki kuru esas alarak işlem yaptığında zarar ediyor. Opsiyon sözleşmeler için, opsiyonu satın alan taraf ancak zarar edeceği zaman bu sözleşmeden cayıp, zarar etmekten kurtulabilir şeklinde açıklamamız vardı. İthalatçı firmamızın alacağı aksiyon mevcut opsiyon sözleşmesinden caymak ve olası TRL.1.326.000.- lık zarardan kurtulmak.

Opsiyon sözleşmesinden cayıldı.

Opsiyon sözleşmesinden cayılmasından dolayı ne elde ettiğimize bakalım;

USD.1.300.000.-  sözleşme tutarı

C/.8.52,   06 Kasım 2020 sözleşme tarihindeki kur

C/.8.60,   19 Kasım 2020  opsiyon sözleşmesi ile garanti edilen kur

C/.7.58,   19 Kasım 2020  piyasalarda oluşan kur

C/.7.58 – C/.8.60 = C/.1.02 kur farkı zararının önüne geçildi

C/1.02 x USD.1.300.000.- = 1.326.000.- opsiyondan cayıldığından dolayı bu zararın

önüne geçildi.

Opsiyon sözleşmesinde yazılı kur ile işlem yapılsaydı firma zarar edecekti, ancak opsiyon sözleşmesindeki C/.8.60 lık kur piyasada oluşan kurun üzerinde olduğundan firmamız cayma hakkını kullandı ve zarar etmekten kurtuldu.

Opsiyon sözleşmelere belli bir komisyon ödeyerek, hem kur oynaklığının etkilerini lehimize çeviriyor, hem de kendimizi olası zararın eşiğinden çeviriyoruz. Ama forward yapmış olaydık bu cayma hakkımız olmayacaktı maalesef.