Avrupa Birliği yetkilileri, bloğun Rusya’yı önemli bir küresel ödeme sisteminden çıkarma konusunda anlaşmasının arkasında bir ivme olduğunu ve Batı’nın Moskova’ya uyguladığı iki tur yaptırımın Devlet Başkanı Vladimir Putin’i Ukrayna’yı işgalinden ikna etme konusunda çok az etki göstermesi sonrasında duygusal bir değişime işaret ettiğini söylediler.
AB diplomatlarına göre, çıkarma kararı Pazartesi günü gelebilir ve tüm Rus bankalarını sistemden çıkarma anlamında uzlaşmayı içerebilir.
Aralarında Berlin ve Roma’nın da bulunduğu çok sayıda başkent, sınır ötesi ödemeleri kolaylaştırmak için bankaları birbirine bağlayan küresel bir sistem olan Swift ile Rus bankalarının bağlantısını kesme seçeneğine direndi. Eleştirmenler, bunun Rusya’ya enerji ödemelerini zorlaştırmak ve Avrupa bankalarını Rus finans firmalarının kendilerine borçlu olduğu paraya maruz bırakmak da dahil olmak üzere istenmeyen sonuçlar doğurabileceğinden endişe ediyor. Rusya ile Çin arasında daha yakın mali ilişkileri teşvik edebileceği yönünde endişeler de var.
Başkan Biden, Swift’i Washington’un bu hafta açıkladığı yaptırımlara dahil etmedi, ancak bunun hala bir seçenek olduğunu söyledi.
Almanya da İtalya da böyle bir harekete karşı çıkmıştı. Ancak AB dış politika sorumlusu Josep Borrell Cuma günü yaptığı açıklamada, bankaların Swift’in önünü kesmenin daha fazla yaptırım olasılığı olduğunu söyledi. Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmytro Kuleba ve Cumhurbaşkanı Volodymyr Zelensky, AB hükümetlerine bu şekilde lobi yaptı.
Hükümete yönelik yaptırımların hazırlanmasında doğrudan yer alan biri de dahil olmak üzere üst düzey Alman yetkililer, Berlin’in tutumunun son günlerde değiştiğini ve şimdi Rusya’nın Swift’ten kesilmesini Kremlin’e yönelik yaptırımların bir sonraki turlarında kabul edilebilecek potansiyel bir önlem olarak gördüğünü söylediler. İtalyan bir hükümet yetkilisine göre, İtalya Başbakanı Mario Draghi Cumartesi günü yaptığı telefon görüşmesinde Bay Zelensky’ye İtalya’nın Rusya’nın Swift ile olan bağını kesmeyi desteklediğini söyledi.
Üst düzey bir Avusturyalı yetkili, AB hükümetlerinin Moskova’ya yönelik bir sonraki yaptırım turu için iki ek önlemi daha tartıştığını söyledi:
- Ülkenin Swift ile olan kısmını kesmek ve
- Tüm Rus uçaklarını AB hava sahasından yasaklamak
Daha önce de isteksiz olan Macaristan hükümeti Cumartesi günü yaptığı açıklamada, Swift kesintisini engellemeyeceğini söyledi.
Diplomatlar, enerji ödemeleri ve diğer hayati işlemlerin yapılması için bir kanalı açık tutmak üzere tasarlanmış bir uzlaşma kapsamında, AB’nin Swift’e bazı Rus bankalarını sistemde bırakması yönünde talimat vermeyi düşündüğünü söyledi. Bazı üye ülkeler de bloğun, Rusya’nın fon almak için aracı olarak kullanmasını önlemek için Belarus bankalarını Swift’ten kesmeyi düşünmesi için bastırıyor.
AB hükümetlerinin kullanabileceği bir uzlaşma seçeneği, Swift’i bir dizi yaptırım uygulanan Rus bankasını listeden çıkarmakla birlikte, sistemde bir kısmını korumakla yükümlü tutmaktır. Diplomatlar ve uzmanlar, bunun Avrupalı şirketlere ve yetkililere enerji alımları için ödeme yapmaya devam etmelerine olanak sağlayacağını, ancak Rusya’nın mali sistemine daha fazla baskı yapacağını söylüyorlar.
Her türlü yeni AB yaptırımı için 27 AB ülkesinin de anlaşması gerekiyor. Üst düzey bir AB yetkilisi, hareketin önümüzdeki birkaç gün içinde gerçekleşebileceğini, ancak hareketin siyasi bir işaretinin hala bulunmadığını söyledi. Hükümetler, herkes gemideyse bir hareketi engellememe sözü verseler bile, tüm başkentleri desteklemeye getirmek için diplomatik çalışmalara gerek olabilir. Avrupalı diplomatlar, AB’nin yaptırımlara maruz kalan Rus bankalarının listesini de genişletebileceğini ve durumun kötüleşmesi halinde bu bankaların Avrupa finans piyasalarından kopacağını söylediler.
Ayrı bir gelişmede Fransa, Rusya’ ya yönelik yeni AB yaptırımlarına maruz kaldığı şüphesiyle Cumartesi günü erken saatlerde Manş Denizi’ nde Rusya’ ya bağlı bir kargo gemisinin yolunu kesti. Hareket, Batılı hükümetlerin Moskova’ya uyguladığı kısıtlamaların telaşının sonuçlarının ilk gerçek dünya örneklerinden biriydi. Aynı zamanda Batı’nın yaptırımlarının Avrupa ile Rusya arasındaki uzun süredir devam eden ticari ilişkileri nasıl bozabileceğinin erken bir işareti.
Fransız yetkililer, Amerikalı yetkililerle ortak bir operasyon kapsamında St. Petersburg’a gitmekte olan Baltık Lideri adlı 120 metrelik ticari gemiyi durdurduklarını söylediler. Araç taşıyan gemi, Rusya’nın savunma sektörüne odaklanan bir devlet bankası olan Promsvyazbank’a ait olduğu iddiasıyla ABD’nin yaptırım listesine alındı. Banka AB yaptırım listesinde de yer alıyor ve Fransız yetkililer, geminin ABD’nin yaptırım listesinde adı geçen Promsvyazbank’a ait olduğunu söyledi.
Çevrimiçi bir nakliye takipçisi, ABD’nin yaptırım listesindekiyle aynı adı ve kimlik numarasını içeren bir kargo gemisinin şu anda Fransa’daki Boulogne-sur-Mer’e demirlemiş olduğunu gösterdi.
Merkezi Belçika’da bulunan Swift ağı, milyonlarca günlük ödeme talimatlarını yerine getiren bir banka konsorsiyumudur. Bir hesaptan diğerine taşınan para, özellikle döviz içeriyorsa, son varış noktasına inmeden önce genellikle birden fazla banka tarafından geçer. Swift, talimatları içeren mesajları bir bankadan diğerine yönlendirerek paranın nihayetinde nereye inmesi gerektiğini bilmelerini sağlar.
Swift’ten dışlanmak Rus ticaretini, dış yatırımı, havaleleri ve merkez bankasının ekonomiyi yönetmesini önemli ölçüde zorlaştıracaktır. AB tarafından yaptırım uygulanan İran bankalarının 2012 yılında önü kesilmişti.
Rusya’nın Swift kesintisinin yapılıp yapılmayacağı tartışmasının bir parçası, Rus petrol ve doğal gazını satın almak için bazı finansal kanalların nasıl açık tutılacağıdır. AB gazının %40’ını Rusya’dan ithal ediyor. Batılı bankanın Rusya’ya maruz kalması sorunu da var – Swift’in fişi çekilirse borçların tahsil edilmesi zor olacak. Uluslararası Uzlaşma Bankası’na göre, yabancı bankaların Rusya merkezli kuruluşlar tarafından kendilerine borçlu olduğu yaklaşık 121 milyar dolarlık varlık bulunuyor. Bunların yaklaşık 14,7 milyar doları ABD bankalarına borçludur. Her biri İtalyan ve Fransız bankalarına daha büyük bir miktar -25 milyar dolar- borç bulunuyor
Swift’te, Rusya’nın Swift ile bağlantısını kestikten sonra bile ödemelere izin verebilecek geçici çözümler vardır. Fitch Ratings, bankaların teleks gibi diğer mesajlaşma sistemlerini (daha az verimli ve daha pahalı da olsa) kullanabileceklerini söyledi. Rusya da kendi ödeme sistemini geliştirdi. Şu anda sadece 23 yabancı bankaya bağlı olsa da, Swift artık bir seçenek değilse daha fazlası katılabilir.
Çin de başka bir alternatif. Pekin’in de kendi ödeme sistemi var ve uluslararası bankalar tarafından Rusya’nınkinden daha fazla alınıyor. Eleştirmenler, Rusya ve Çin’i bir araya getirerek, Swift kesintisinin dolar cinsinden küresel finans sisteminin üstünlüğünü aşındırabileceğini söylüyor.
ABD Dışişleri Bakanlığı’nın eski üst düzey yaptırım yetkililerinden Richard Nephew, Rus bankalarının Swift’i tamamen kesmenin “Rusya’nın diğer mesajlaşma araçlarıyla hızla hafifleteceği acil bir büyük etki yaratacağını” söyledi. “Rusların başını çok ağrıtacak, ama bence etkisi önemli ölçüde abartılıyor.”
