Bir projenin gerçek maliyetini ortaya çıkarmak zor bir süreçtir. Çünkü maliyet sadece malzeme ve işçilikten ibaret değildir. Arka planda görünmeyen emek ve çaba vardır.
Herhangi bir proje ilk görüşmesine gitmek için yapılan yol ve konaklama masrafıyla başlar diye düşünüyorsanız yanılırsınız. O işin size verilmesini, o firmanın size ulaşmasını ve sizin bilinirliliğinizi sağlayan fuar ve reklam çalışmalarınız, kırk yıldan beri sürdürdüğünüz çabalarınız, piyasada var olma ve ayakta kalma gayretiniz, önceki müşterilerinizi memnun etmek için verdiğiniz emeklerinizin, satış ekibinizin çaba ve harcamalarının projenin maliyetinde yeri vardır. Bu yeni firma sizi neden tercih etti, isminizi nerden duydu, size nasıl güvendi gibi soruların cevapları da proje maliyetinin bir parçasıdır.
Bir projenin maliyeti hesaplanırken genel olarak şu kalemler ön plana çıkar:
- Malzeme maliyeti
- İşçilik maliyeti
- Varsa fason ve teşeron işçilik maliyeti
- Nakliye giderleri
- Yol ve harcırah masrafları
- Genel giderlerin yansıtılması
- Devreye alma masrafları
Projeye ilk teklifi vermek için harcadığınız zaman ve emek, projenin oluşması ve olgunlaşması için yaptığınız toplantılar, aldığınız danışmanlık hizmetleri, projenin çizimi için aldığınız programlar, kurduğunuz bilgisayar sistemi ve proje ekibinizin harcadığı zaman ve performansın da proje maliyeti içinde belirli bir yüzdesi vardır. Buna mühendis ekibinizin yaptığı arge çalışmalarını da eklemek gerekir.
Projenin başlamasından sonra planlama, satınalma, imalat, montaj ve test işlemleri ile devam eder. Bu arada muhasebe, insan kaynakları, danışma, lojistik ve depo da projenin bir parçasıdır. İmalattaki ustalarınızın performansının yanı sıra, şoförlerinizin gayreti ve hatta fabrika gece bekçisinin çalışması bile maliyete yansır. Kira, elektrik, servis, yemek, doğalgaz, tamir, bakım, temizlik, kırtasiye, çay v.s. genel giderler de maliyete eklenir. Öte yandan malzeme ithal etmişseniz çıkan gümrük vergileri, KDV, SGK ve işçi kesintileri, fazla mesai ve yıllık izin ücretleri de maliyet içinde yekûn tutan kalemlerdir.
Ancak malzeme, işçilik ve proje maliyeti projenin teslimi ile bitmez. Garanti süresi içinde ve sonrasında yaptığınız iş ve işlemlerin varlığı sürdükçe devam eder…
Bütün bu hesaplamalar içinde maliyet noktasında şunları göz önünde bulundurmak lazımdır bence. Sonuçta öyle kaliteli malzemeler seçilmeli, öyle güzel bir imalat ve montaj yapılmalıdır ki, projeyi teslim edip yıllar sonra aynı müşteriden başka yeni bir proje talebi gelinceye kadar o proje unutulmalıdır. Yani sıfır hata ve sıfır sorunlu makine imalatından bahsediyorum.
Malzeme Maliyeti Örneği:
Malzeme maliyeti uzun vadeli düşünmek gerekir. İlk alım maliyetini esas alırsanız çok yanılırsınız. Çünkü siz 40 yıldır var olan ve gelecek hedefleri olan bir firmasınız. Geleceği de düşünmek zorundasınız. İşte size ilk alımı kalitesiz ve ucuz malzemeden seçerseniz başınıza gelecekleri gösteren bir grafik çalışması:
Grafikte açıkça görüldüğü gibi ilk başta 50 $’a aldığınız malzeme 2 yıl sonra ilk arızasını vermekte, 3. Yılda revizyona gitmenize sebep olmakta, sonra 2. Arıza ve tamamen yenileme gerektirmektedir. Bu şekilde 5 yıl önce teslim ettiğiniz projeyi hiçbir unutmanıza fırsat vermemekte sürekli sizi meşgul etmektedir. 5. yıl sonunda maliyeti de 500 $’a çıkmıştır. Halbuki en başta 100 $ lık kaliteli malzemeyi tercih etmiş olsaydınız maliyetini 5. yılın sonunda hala aynı kalacaktı. Bu arada prestij kaybı parayla ölçülmediği için burada yer almamaktadır. Tabi aynı şekilde kaliteli malzemenin kazandıracağı prestiji de ölçemediğimiz için kazancı tam hesaplayamayız.
İşçilik Maliyeti Örneği:
İşçilik maliyetleri de uzun vadeli benzer hesaplamalar gerektirir. Mesela 3 iyi yetişmiş, tecrübeli ustayla 3 ayda tamamlayabileceğiniz bir projeyi 5 orta seviye usta ile ancak 6 ayda tamamlayabilirsiniz ve 3 aylık uzamanın getirdiği maliyeti hesaplamak için ekibinizle 10 toplantı yapsanız içinden çıkamazsınız. En sonunda o projeden zarar ettiğinizi görürsünüz. Gecikmenin ve projeyi geç teslim etmenin kaybettirdiği prestij kaybı parayla ölçemediği için ondan bahsetmek istemiyorum çünkü moralinizi bozmak istemem.
Cavit SOY
