“Eğer pazarlar, ekonomiler ve rekabet koşullarında değişiklikler yaşanmasa gelecek tahminlemeye ihtiyaç duyulmazdı.”
Tahminleme özellikle işletme hedef ve stratejilerinin belirlenmesinde önem taşımaktadır.
Tahminleme, işletmenin maliyet etkili, karlı ve rekabetçi kalabailmesini sağlamak adına Satınalma departmanlarının kullandığı stratejik araçlardan biridir.
Tahminlemenin çeşitli türleri bulunmaktadır:
1- Bazı tahminler gerçekleşmiş bilgilere dayanır. Eğilimleri ve gelecekteki etkileri tahmin edebilmek için fiyatlarla ilgili vb. tarihsel bilgi ve veriler bu türde tahminlemelerde kullanılmaktadır.
2- Fikir Tabanlı Tahminler: Sektörel uzmanların gelecekteki pazar koşulları ile ilgili tahminleridir.
3- Endeksler ve İstatistikler: Bunların dışında bir de farklı ekonomik başlıklarda ve konularda yayınlanan endeksler ve belirli periyotlar ile yayınlanan istatistiksel bilgiler bulunmaktadır.
Finans şirketlerinin, yatırım gruplarının, kamu kurumlarının yayınları bu tür belgelere örnek olarak gösterilebilir.
Tüm tahminler işletme faaliyetleri üzerinde pozitif sonuçlar doğurmaz. Bazıları negatif etkilere sahiptir. Bu nedenle tahminin işletme faaliyetleri üzerindeki etkileri değerlendirilmelidir. SWOT ve risk analizleri yapılarak What-If senaryoları oluşturulmalıdır. Örnek bir risk analiz tablosu aşağıda verilmiştir:
Spesifik ve önemli satınalma projelerinde;
-Sektörel eğilimlerin tahmini,
-Gelecekteki malzeme, hammadde, parça ihtiyaç miktarları,
-ve bu malzemelerin maliyetleri konusunda “Tarihsel Verinin Analizi” (alım miktarı, hangi fiyattan, ne zaman, hangi tedarikçiden gibi) büyük önem taşımaktadır. Bu veriler ve bilgiler sağlandığı takdirde sürprizler ve planlanmamış olaylara yönelik acil durum planları hazırlanabilir.
Tarihsel fiyat verisi ve bilgisi yukarıda belirttiğimiz farklı kaynaklardan elde edilebilir. Fakat oldukça zaman alıcı olan bu tür verilerin analizi konusunda profesyonel hizmet alınması tavsiye edilebilir.
Tahminlemeye konu olan 7 alan bulunmaktadır:
1- Fiyat (Maliyet): Hammadde, ürün, hizmet maliyetleri ne olacak? Operasyon bakış açısı ile ürünleri ve hizmetleri gelecekte üretmenin maliyeti ne olacak?
2- Tedarik Varlığı (Bulunabilirliği): Kısa ve uzun dönemde arz ve talebin analizini içermektedir.
3- Sektör Kapasitesi: Ekonomik ve diğer faktörler doğrultusunda gelecekteki sektör kapasitesi ne olacak?
4- Teknoloji: Gelecekteki teknolojik araştırma ve geliştirme çabaları neler olacak? Sistem yazılımlarının geliştirilmesi, süreç iyileştirme çabaları.
5- Miktar Gereksinimleri: Satın alınan ürün ve hizmetlere ilişkin geçmiş kullanım verisi ve diğer veriler baz alınarak yapılan tahminlere konu olan alandır. Mevsimsel vb. dalgalanmalar gösteren piyasalarda fiyata, bulunabilirliğe ve zamana duyarlıdır.
6- Tedarik Güvencesi: Tedarik Varlığı (Bulunabilirliği)’ndan farklıdır. Fakat yakın anlamlıdır. Tedarik güvencesi teslim edilen ve alınan ürünlerin programı ile ilgilidir. Örneğin; JIT tedarikte kritik parçalar üretim programının aksamaması açısından büyük önem taşımaktadır.
7- Gereksinim Planlama: Satınalma ile ilgili eksiksiz ve doğru bilgi, işletmenin taktiksel ve stratejik planlamasında doğru satınalma hedeflerinin ve politikalarının oluşturulmasını sağlamaktadır.
Stratejik satınalma ve tedarik yönetimi perspektifinden bakıldığında satınalmaya yönelik işletme planları baz alındıkları tahminlerin kalitesi kadar kaliteli olabilmektedir.
