Dr. Mehmet KAPLAN-Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi
Pandemi başladığından beri iş dünyasında işlerin aksamaması ve devamının sağlanması için yüzyüze iletişime alternatif bir yaklaşım olarak ortaya çıkan “görüntülü video görüşmeleri ve toplantıları” ön plana çıktı. Çalışanlar bu durumu başlarda çok beğendiler. Çünkü sonuçta büyük bir rahatlık sağlıyor; her yerden katılma imkânı sunuyor ve birçok sorunu (zaman, mekan vb.) ortadan kaldırıyordu. Ancak sonraları çalışanlar sürekli görüntülü video görüşmesi ve toplantısı yapınca zamanla kendi sorunlarını doğurmaya başladı ve çalışanlar giderek tükenmişlik duygusu yaşamaya başladılar. Yeni bir tükenmişlik türü olarak ele alınan ve çeşitli araştırmalarda “Zoom Yorgunluğu” olarak ifade edilen bir tükenmişlik türü ortaya çıktı. Zoom yorgunluğu, görüntülü görüşme ve toplantı uygulamalarının aşırı kullanımının yol açtığı yorgunluk, anksiyete ve endişeyi tanımlayan yeni bir kavram olarak iş yaşamımıza girmiş bulunmaktadır.
Nedenleri ya da Teşhis
Yüz yüze iletişim esnasında konuşmanın yanısıra sözlü olmayan bedensel ipuçlarını yakalama fırsatı görüntülü görüşmede gerçekleşmez. Ekranda konuşan birisi ile göz teması kurmak çok daha zordur. Sürekli ekrana bakmak daha doğrusu kameraya bakmak belli bir süre sonra yorucu bir eylem haline dönüşecektir. Video görüşmesinin daha fazla odaklanma istemesi yorgunluğun nedenlerinden biridir. Bir başka neden ise ne kadar teknolojik olarak eşzamanlı/senkronize olarak tanımlansa da milisaniyelerle ifade edilen gecikmeler insanlar üzerinde olumsuz etkiye neden olmaktadır. Nitekim yaşanan milisaniyelik gecikme bilinçaltı tarafından bir sorun olarak kaydedilmekte ve beyin sorunu çözmek için zihinsel efor harcamaktadır. Birçok görüntülü görüşme platformunda bireyler konuştukları kişilerin yanısıra kendi yüzlerini de ekranda görmekte ve nasıl göründüklerini kontrol etme ihtiyacı duymaktadırlar. Bu da kişiler üzerinde huzursuzluk yaratmakta ve zihinsel bir yorgunluğa neden olmaktadır. Bu görüşmelerde kullanılan teknolojik unsurlar da zaman zaman sorunlara doğurmaktadır. Nitekim kullanılan mikrofon ve hoparlör profesyonel olmadığı için sesleri doğal yansıtmamakta ve sistem bu sesleri yakalayarak güçlendirirken kullanıcılara hışırtı gibi sesler ulaşmaktadır. Bu durum da zihinsel yorgunluğu tetiklemektedir. Son sorun olarak ise internet bağlantısı sorunları konuşma netliğini etkilemekte ve bu da seslerde kayıplara neden olmakta dolayısıyla eksik seslerdeki boşlukları doldurmak için beyin fazladan çalışarak yorulmaktadır.
Yönetimi ya da Tedavisi
Zoom yorgunluğunu tamamen ortadan kaldırmak günümüz yeni normal çalışma koşullarında ve bundan sonraki koşullarda sıfıra indirilemeyecek olsa da azaltılmasına yönelik tedavi yöntemleri olacaktır. Bu tedavi yöntemleri Zoom yorgunluğunu yönetmek için önemlidir. Bunlar aşağıdaki maddelerle ifade edilerek açıklanır:
- Sınırlama: Görüntülü görüşme ve toplantılar sadece bireyin kendisi ile ilgili ve zorunlu olanlarla sınırlandırılmalıdır. Bireyin hem kendine hem de iletişim kurduğu kişilere sınır koyabilmesi ve bir zaman yönetme becerisi gibi “hayır diyebilmeyi” öğrenmesi gerekir. Kısa sürecek olan ve resmi niteliği olmayan görüşmeler telefonla konuşarak yapılabilir. Telefonda konuşurken sadece sese odaklanmak ve yürüyüş yapmak gibi aktiviteler yorgunluğu azaltabilir.
- Kendini Yenileme: Videolu görüşme toplantısı öncesi çeşitli egzersizler (nefes alma, fiziksel basit düzey egzersizler vb.) yapılarak bireysel tazeleme yapılabilir. Böylelikle daha rahat bir toplantı sağlanabilir.
- İzole Olma: Görüşme ve toplantı öncesi özellikle ev ortamında yapılanlar için, arka plan sadeleştirilebilir ve kapı kapatılabilir. Dolayısıyla toplantı için dış sesler azaltılabilir.
- Dijital Detoks Yapma: Televizyon, tablet, bilgisayar, telefon vb. teknolojik aletlerden günün belli saatlerinde uzak kalarak; beyni dijital unsurlardan arındırarak dinlendirmek yorgunluğu azaltmaktadır.
Kaynak ve ayrıntılı okuma önerisi: Aşağıdaki eserler konu ile ilgili kaynak ve bilgilendirmeyi artırmaya yöneliktir.
- Jiang, M. (2020). The reason Zoom calls drain your energy. BBC, April, 22, 179.
- Wiederhold, Brenda K. (2020). Connecting through technology during the coronavirus disease 2019 pandemic: Avoiding “Zoom Fatigue”, 437-438.
