Faizin Yüksekliğine Sebep Nedir? – Bölüm 8
Reşat BAĞCIOĞLU
Faizin Seyri
Geçmişten günümüzü baktığımızda faizler hep sinsilik yapmıştır. Sakin ve uyur gibi görünen faiz adeta tilki uykusuna yatmış gibi; en küçük bir tıkırtıda hemen piyasaya kulak kabartıyor.
Adeta uykuda sandığımız faiz zaman zaman piyasaya kulağını veriyor ve uykusunu kaçıracak en küçük bir seste kulaklarını dikiyor, piyasayı adeta kokluyor ve yerinde sıçrıyor.
Yukarıdaki grafikte uslu uslu yatan tilki pardon ya faiz demek istemiştim, piyasadaki seslerin tıkırtıdan daha fazla ses getirdiğini görüyor, işitiyor ve 1994 yılında aniden sıçrama yapıyor Öyle bir sıçrama ki şöyle böyle değil, % 50 ila 70 arasında seyreden faizler çok kısa bir sürece %300 artış gösterdi desem; hadi canım Reşat Bağcıoğlu amma da abarttı ha diyeceksiniz.
Abartmıyorum…
%300 değil, %700, hatta %1.000 oldu desem düşüp bayılırsınız. Hatta, daha da beteri bankalar arası gecelik faiz %9.000 ila %10.000 oranına çıktı. Şimdi bu rakama bayılmak da kurtarmaz.
1994 Yılının Nisan Ayı
Kaynak: https://uzmanpara.milliyet.com.tr/haber-detay/gundem/5-nisan-1994te-ne-olmustu/590/
1994 yılında Tansu Çiller başkanlığındaki DYP-SHP hükümeti, faiz oranlarını düşürmek amacıyla piyasaya yüksek miktarda para sürdü. Ancak yüksek likidite, faizi düşürmek yerine, dövize hücuma neden oldu.
Hükümet, döviz satarak talebi düşüreceğini, paranın borsaya yönleneceğini söylüyordu. Ancak 52 milyon dolarlık hacmi olan borsa para çekmekte yetersiz kaldı. Bankalar yüksek devalüasyon olacağını beklentisiyle hareket edince piyasaya sürülen döviz, fiyatı düşürmedi aksine arttırdı. Dolar, birkaç ay içinde 8 bin liradan 42 bin liraya fırladı, 38 bin lirada tutundu. Döviz rezervleri 7 milyar dolar iken Nisan 1994’te 3 milyar dolara düştü.
Yüzde 400 Faizli Bono Çıktı
5 Nisan 1994’te hükümet, “enflasyonu hızla düşürmek, TL’de istikrar sağlamak” amacıyla 5 Nisan Kararları’nı açıkladı.
Dengeleri düzeltmeden faiz oranlarını düşürme çabası, faizde çok daha yüksek artışla sonuçlandı. Dövize olan talebi kesmek ve kısa dönemli kamu borçlarını ödeyebilmek için hükümet mayıs ayında yüzde 400 faizli borçlanma kâğıtlarını piyasaya sürdü.
Kararların bedelini çalışanlar ödedi. Ücretler düşürüldü, enflasyon üç basamaklı oldu. Memur maaşları donduruldu. Ekonomik krizi durduracağı söylenen paket tam uygulanamadı. Hükümet 8 ay sonra 24 Aralık 1995’te erken seçime gitmek zorunda kaldı.
Bugünlerde Faizin Seviyesi
Geçmişe dönelim biraz; fazla değil, 2023 yılı haziran ayına… Faiz oranı %8.50’ye kadar düşmüştü.
İşte tam da anlatmaya çalıştığım hikayenin grafiği budur. 2023 Haziran ayından sonraki dönemlerde faizler sürekli yükseliş gösterdi. %8.50 olan faizin kat be kat fazlası piyasa gösterge faiz olarak ilerleyen süreçte karşımıza çıktı.
Faizlerin %8.50 olması çok da rasyonel bir düşüş değildi. Piyasada enflasyon yükselirken, döviz kuru da buna bağlı olarak yükseliş eğilimi gösterdi ancak faizler %8.50’ye çekildi.
Bir anlamda %8.50 faizle kendisini fonlayabilen şirketler, yatırım yerine yükselen dövizi almayı tercih ettiler. Dövize talep arttıkça, dövizin fiyatı yükseldi. Zaten piyasada enflasyon yüksek seyrediyordu, döviz de yüksek seyretmeye başladı.
Uyuyan Tilki Uyanırsa Piyasa Karışır
Uyuyan tilki ne zaman uyanır?
Döviz, faiz ve enflasyon arasında uyumsuzluk olması ile birlikte çeşitli isim altında ülkede oluşabilecek istikrarsızlık uyuyan tilkinin uykusunu kaçırır.
Bununla birlikte;
Ülkemizin CDS puanının da yüksek olmaması esastır. Grafiğimize göz atıldığında ise hala arzu edilen düşük seviyede olmamasına karşılık;
2022 yılından sonra ülkemiz CDS punında ciddi bir düüşüş göründüğünün altını çizmek isterim.
Gerçek veya Tüzel Her Kişinin Döviz, Faiz, Enflasyon Konusunda Hayalinde Bir Rakamı Vardır.
Kimisi; dövizin fiyatı yükselsin,
Kimisi; dövizin fiyatı düşsün,
Kimisi; faizin oranı yükselsin,
Kimisi; faizin oranı düşsün,
Kimisi; enflasyon oranı düşük olsun
İster…
Tilkiler ise döviz, faiz, enflasyonun yüksek seyretmesini, berrak hava yerine puslu hava olmasını ister.
Reşat BAĞCIOĞLU
ICC Uluslararası Ticaret Odaları
Türkiye Milli Komitesi
Türkiye Bankacılık Komite Başkanlığı Üyesi