Laboratuvar Hizmet Alımı İhalesinde Aşırı Düşük Açıklamalarının Uygun Olmaması?
Mehmet ATASEVER
Simdata Danışmanlık Y.K. Başkanı
Sağlık Bak. SGB E. Bşk./KİK E. Üyesi
İtirazen Şikayet Konusu; Başvuru sahibinin dilekçesinde özetle; İhale üzerinde bırakılan …………Tıbbi Malzeme Lojistik San.Tic. A.Ş.nin aşırı düşük teklif açıklamalarının uygun olmadığı, şöyle ki; üçüncü kişilerden alınan fiyat tekliflerinin Kamu İhale Genel Tebliği’nin 79.2.2 ve devamı maddelerinde öngörülen şekil şartlarını taşımadığı, Ek-O.5, Ek-O.6 ve Ek-O.7 tutanaklarının mevzuata aykırı düzenlendiği, son veya bir önceki geçici vergi beyanname dönemine ait verilerin kullanılmadığı, teklif edilen birim fiyatların tutanaklarda tespit edilen maliyetlerin altında olduğu, gerekli meslek mensubu beyanı, kaşe ve onayların bulunmadığı, teklif edilen cihazların bazılarının piyasaya yeni girdiği, dolayısıyla açıklama kapsamında sunulan fatura örneklerinin geçerli olmadığı, noter/YMM/SMMM onaylı suretlerinin bulunmadığı, yabancı para birimi üzerinden alınan proforma faturaların Türk Lirasına çevrilmesine ilişkin açıklamanın yapılmadığı iddialarına yer verilmiştir.
08.10.2025 tarihli ve 2025/UH.I-2198 Sayılı Kamu İhale Kurulu Kararına Göre;
Yapılan inceleme ve tespitler neticesinde; 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Aşırı düşük teklifler” başlıklı 38’inci maddesinde “İhale komisyonu verilen teklifleri değerlendirdikten sonra, diğer tekliflere veya idarenin tespit ettiği yaklaşık maliyete göre teklif fiyatı aşırı düşük olanları tespit eder. Bu teklifleri reddetmeden önce, belirlediği süre içinde teklif sahiplerinden teklifte önemli olduğunu tespit ettiği bileşenler ile ilgili ayrıntıları yazılı olarak ister.
İhale komisyonu;
a) İmalat sürecinin, verilen hizmetin ve yapım yönteminin ekonomik olması,
b) Seçilen teknik çözümler ve teklif sahibinin mal ve hizmetlerin temini veya yapım
işinin yerine getirilmesinde kullanacağı avantajlı koşullar,
c) Teklif edilen mal, hizmet veya yapım işinin özgünlüğü,
gibi hususlarda yapılan yazılı açıklamaları dikkate alarak, aşırı düşük teklifleri
değerlendirir. Bu değerlendirme sonucunda, açıklamaları yeterli görülmeyen veya yazılı
açıklamada bulunmayan isteklilerin teklifleri reddedilir. …” hükmü yer almaktadır.
Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Hizmet alımı ihalelerinde sınır değer tespiti ve aşırı düşük tekliflerin değerlendirilmesi” başlıklı 79’uncu maddesinde “… 79.2.2. İstekliler aşırı düşük olarak tespit edilen tekliflerini aşağıdaki yöntemleri kullanarak açıklayabilirler.
79.2.2.1. Üçüncü Kişilerden Alınan Fiyat Teklifleri: Teklifi oluşturan maliyet bileşenlerine ilişkin üçüncü kişilerden fiyat teklifi alınması durumunda, öncelikli olarak fiyat teklifini veren kişiyle tam tasdik sözleşmesi yapan veya beyannamelerini imzalamaya yetkili olan meslek mensubu tarafından ilgisine göre teklife konu mal veya hizmet için maliyet tespit tutanağı veya satış tutarı tespit tutanağı düzenlenecektir. Tutanaklar fiyat teklifinin dayanağı olarak düzenlenecek olup, aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında sunulacaktır.
Maliyet tespit tutanağı dayanak alınarak fiyat teklifi sunulabilmesi için, fiyat teklifinin mamul/mala ilişkin olması halinde mamul/malın birim fiyatının, tutanakta tespit edilen ağırlıklı ortalama birim maliyetin altında olmaması; fiyat teklifinin hizmete ilişkin olması halinde ise bu hizmetin birim fiyatının, tutanakta tespit edilen toplam birim maliyetin altında olmaması, fiyat teklifi üzerine meslek mensubu tarafından “Bu fiyat teklifindeki birim fiyatın, mükellefin yasal defter ve belgelerine göre tarafımca düzenlenerek onaylanan (…/…/…) tarih ve (…) sayılı maliyet tespit tutanağındaki ortalama/toplam birim maliyet tutarının altında olmadığını beyan ederim.” ibaresinin yazılarak imzalanması ve iletişim bilgileri de belirtilmek suretiyle kaşelenmesi/mühürlenmesi gerekmektedir.
Satış tutarı tespit tutanağı dayanak alınarak fiyat teklifi sunulabilmesi için teklif edilen birim fiyatın, ilgili tutanakta tespit edilen ağırlıklı ortalama birim satış tutarının % 80’inin altında olmaması, fiyat teklifi üzerine meslek mensubu tarafından “Bu fiyat teklifindeki birim fiyatın, mükellefin yasal defter ve belgelerine göre tarafımca düzenlenerek onaylanan (…/…/…) tarih ve (…) sayılı satış tutarı tespit tutanağındaki ağırlıklı ortalama birim satış tutarının % 80’inin altında olmadığını beyan ederim.” ibaresinin yazılarak imzalanması ve iletişim bilgileri de belirtilmek suretiyle kaşelenmesi/mühürlenmesi gerekmektedir.
Üçüncü kişilerden alınan fiyat tekliflerinin teklife konu alanda faaliyet gösterenlerden alınması gerekmekte olup, bu belgelerin ihale tarihinden önce düzenlenmiş olması zorunlu değildir. Kaşeleme işlemi 8.4’üncü maddede belirtilen özel kaşe kullanılmak suretiyle yapılabileceği gibi, bu kaşe dışında meslek mensubuna ilişkin bilgileri içeren kaşe kullanılmak suretiyle de yapılabilir.
…
79.2.2.7. İsteklinin Kendi Ürettiği, Aldığı veya Sattığı Mallara İlişkin Fiyatlar: Teklifi oluşturan maliyet bileşenlerine ilişkin olarak isteklinin kendi ürettiği, aldığı veya sattığı mallara ait fiyatların kullanılması durumunda, istekliyle tam tasdik sözleşmesi yapan veya beyannamelerini imzalamaya yetkili olan meslek mensubu tarafından ilgisine göre aşırı düşük teklif açıklamasına konu mal için düzenlenen maliyet/satış tutarı tespit tutanağı ile açıklama yapılabilir.
Maliyetler dayanak alınarak yapılan açıklamanın geçerli olabilmesi için teklif edilen birim fiyatın, ilgili tutanakta tespit edilen ağırlıklı ortalama birim maliyetin altında olmaması ve isteklinin ilan/davet tarihinin içinde bulunduğu aydan önceki üç ay veya bundan önceki üç ay içinde ihale konusu işte kullanılmasını öngördüğü mal miktarının en az yarısı kadar alım yapmış olması gerekir.
Satışlar dayanak alınarak yapılan açıklamanın geçerli olabilmesi için teklif edilen birim fiyatın, ilgili tutanakta tespit edilen ağırlıklı ortalama birim satış tutarının %80’inin altında olmaması, malın ticaretinin isteklinin faaliyet alanında olması ve isteklinin ilan/davet tarihinin içinde bulunduğu aydan önceki üç ay veya bundan önceki üç ay içinde ihale konusu işte kullanılmasını öngördüğü mal miktarının en az 1/20’si kadar satış yapmış olması gerekir.
İsteklinin ilan/davet tarihinin içinde bulunduğu aydan önceki üç ay veya bundan önceki üç ay içinde 4734 sayılı Kanun kapsamındaki idarelere açıklama konusu mala ilişkin satış yapmış ve satılan malın idarece kabul edilmiş olması durumunda, maliyet/satış tutarı tespit tutanağı sunulmasına gerek bulunmayıp sadece söz konusu satışa ilişkin fatura örnekleri veya bu örneklerin noter, YMM, SMMM ya da vergi dairesince onaylı suretleri ile de belgelendirme yapılabilir.
Kaşeleme işlemi 8.4 üncü maddede belirtilen özel kaşe kullanılmak suretiyle yapılabileceği gibi, bu kaşe dışında meslek mensubuna ilişkin bilgileri içeren kaşe kullanılmak suretiyle de yapılabilir.
…
79.2.3. Meslek mensubu; üçüncü kişilerden alınan fiyat teklifi üzerindeki beyanın ve emsal bedel beyanı ile tutanaklardaki bilgilerin doğruluğundan sorumludur. Meslek mensubu ibaresinden Yeminli Mali Müşavirler veya Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler anlaşılır”
79.2.4. Tutanakların ilan/davet tarihinin içinde bulunduğu aydan önceki üç ay veya bundan önceki üç ay içindeki bilgiler esas alınarak düzenlenmesi zorunludur. Örneğin; ilan tarihi 10.03.2024 olan ve açık ihale usulü ile yapılan bir ihalede ilan tarihinin içinde bulunduğu aydan önceki üç ay olan “01.12.2023-29.02.2024” veya bundan önceki üç ay olan “01.09.2023-30.11.2023” aralığına ilişkin tutanaklar sunulur.
79.2.5. İşletme hesabına göre defter tutuluyor olması durumunda; yukarıda belirtilen tutanaklar, işletme hesabı defteri ve işletme hesap özeti kayıtlarına göre düzenlenir.
…
79.3. İdarelerin aşırı düşük teklif tespit ve değerlendirilmesine ilişkin aşağıdaki düzenlemeleri de dikkate almaları gerekmektedir.
79.3.1. Teklifi aşırı düşük olarak tespit edildikten sonra yukarıdaki yöntemlere göre usulüne uygun açıklama yapan isteklilerin teklifleri geçerli kabul edilir. Hayatın olağan akışına veya ticari gereklere aykırılık gibi nedenlerle teklifler reddedilemez.
79.3.2. 79.2.2 nci maddede yer alan yöntemlerden herhangi biri ile açıklama yapılmasının fiilen mümkün olmadığının anlaşıldığı durumlarda, istekli tarafından gerekçesi belirtilmek suretiyle, ilgili mevzuatına göre ihale tarihinden önceki son 12 ay içinde düzenlenen açıklamaya elverişli diğer bilgi ve belgeler kullanılarak da açıklama yapılabilir.
…
79.3.5. Personel çalıştırılmasına dayalı olmayan hizmet alımlarına ilişkin yapılan aşırı düşük teklif açıklamasında, sözleşme giderleri ve genel giderlerin % 4 oranında hesaplanması söz konusu olmayacak, ancak sözleşme ve genel giderler içerisinde yer alan açıklamanın yapıldığı tarihte geçerli olan oran ve tutarlar üzerinden hesaplanan ihale kararı damga vergisi ve sözleşme damga vergisi ile Kanunun 53 üncü maddesinin (j) bendinin 1 numaralı alt bendinde belirtilen tutarı aşan sözleşmelerde sözleşme bedelinin onbinde beşi oranındaki Kurum payı ilgili mevzuatına göre hesaplanmak suretiyle açıklama yapılacaktır. …” açıklaması yer almaktadır.
Aşırı düşük teklif açıklama talebi kapsamında istekli ………….. Tıbbi Mal. Loj. San. Ve Tic. A.Ş.ye gönderilen 18.08.2025 tarihli yazıda;
- A) Cihaz Giderleri
- B) Sözleşme Giderleri
- C) Bakım Onarım Hizmet Giderleri
- D) Sarf Malzeme Giderlerinin
önemli teklif bileşenleri olarak belirlendiği ve aşırı düşük teklif açıklamalarını sunmasının istenildiği, istekli …………. Tıbbi Mal. Loj. San. ve Tic. A.Ş.nin ise 22.08.2025 tarihli yazı ile aşırı düşük teklif açıklamalarını sunduğu görülmüştür. İhale üzerinde bırakılan …………… Tıbbi Mal. Loj. San. ve Tic. A.Ş. tarafından sunulan aşırı düşük teklif açıklamaları başvuru sahibinin iddiaları kapsamında incelendiğinde: İsteklinin aşırı düşük teklif açıklama üst yazısında “… söz konusu ihaleye ilişkin aşırı düşük teklif açıklamamız kapsamında cihaz maliyeti, KİT maliyeti ile karar ve sözleşme damga vergisi, KİK payı ve diğer giderlere ilişkin açıklamalarımız Kamu İhale Genel Tebliğinin 79’uncu maddesinde öngörülen şekilde ekli tabloda açıklanmış ve ilgili belgeler dilekçemiz ekinde sunulmuştur.” ifadelerine yer verilerek aşırı düşük teklif açıklamasına ilişkin belgelerinin idareye sunulduğu görülmüştür.
A) Cihaz Giderlerine ilişkin yapılan açıklamalar incelendiğinde; ………….cihazlarına ilişkin maliyetin açıklanmasında, satışlar dayanak alınarak yapılan açıklama yönteminin kullanıldığı, açıklama kapsamında Ek-O.7 Maliyet/Satış Tutarı Tespit Tutanağı sunulduğu, tutanağın teklif edilen cihazların ağırlıklı ortalama birim maliyetini kapsadığı, tutanağın ağırlıklı ortalama birim maliyetinin Türk Lirası üzerinden belirtildiği ve tutanağa esas fatura tutarları ile uyumlu olduğu, aşırı düşük teklif sahibi istekli ile meslek mensubu tarafından imzalanarak kaşelendiği, tutanağın standart forma uygun olduğu, meslek mensubunun faaliyet geçerlilik süresinin (29.08.2025) uygun olduğu, isteklinin o alanda faaliyet gösterdiği, ancak cihazlardan ………..Autonatic Analyzer için yapılan satışın ihale ilan (24.06.2025) tarihinin içinde bulunduğu aydan önceki üç ay veya bundan önceki üç ay içinde olmayan 30.06.2025 tarihinde olduğu görülmüştür.
DxI800 cihazının maliyetinin üçüncü kişilerden alınan fiyat teklifi ile açıklandığı, açıklama kapsamında bir adet fiyat teklifi (proforma) ile eki Ek-O.6 satış tutarı tespit tutanağının sunulduğu, fiyat teklifi içeriğinin teklif edilen 4 adet DxI800 cihazının satın alma maliyetini kapsadığı, fiyat teklifi ve tutanağın teklif veren firma ile meslek mensubu tarafından imzalanarak kaşelendiği, meslek mensubunun 20.06.2025 tarihinde alınan faaliyet belgesi geçerlilik süresinin (3 ay) uygun olduğu, teklif edilen birim fiyatın, fiyat teklifi ve eki tutanak para biriminin Türk Lirası olduğu, fiyat teklifi alınan firmanın o alanda faaliyet gösterdiği, tutanağın standart forma uygun olduğu, fiyat teklifi sunan firma yetkilisine ait imza sirkülerinin sunulduğu, ancak, fiyat teklifinde Kamu İhale Genel Tebliği’nin 79.2.2.1’inci maddesi gereği bulunması gereken ibarenin ve tutanağa ilişkin tarih sayı bilgisinin yer almadığı görülmüş olup, bu itibarla anılan isteklinin aşırı düşük teklif açıklamasının bu yönüyle uygun olmadığı sonucuna varılmıştır.
B) Sözleşme ve genel gider kalemlerine ilişkin yapılan açıklamalar incelendiğinde; istekli tarafından aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında sunulan maliyet tablosunda “Sözleşme Giderleri” başlığı altında “Sözleşme ve KİK Masrafları” ibaresine yer verildiği ve bu bileşen için 1.875.789,16 TL tutarında bir bedelin beyan edildiği tespit edilmiştir. Kamu İhale Genel Tebliği’nin 79.3.5’inci maddesinde yer alan “Personel çalıştırılmasına dayalı olmayan hizmet alımlarına ilişkin yapılan aşırı düşük teklif açıklamasında, sözleşme giderleri ve genel giderlerin % 4 oranında hesaplanması söz konusu olmayacak, ancak sözleşme ve genel giderler içerisinde yer alan açıklamanın yapıldığı tarihte geçerli olan oran ve tutarlar üzerinden hesaplanan ihale kararı damga vergisi ve sözleşme damga vergisi ile Kanunun 53 üncü maddesinin (j) bendinin 1 numaralı alt bendinde belirtilen tutarı aşan sözleşmelerde sözleşme bedelinin onbinde beşi oranındaki Kurum payı ilgili mevzuatına göre hesaplanmak suretiyle açıklama yapılacaktır.” Açıklamasında belirtildiği üzere personel çalıştırılmasına dayalı olmayan hizmet alımı ihalelerinde sözleşme giderleri ve genel giderlerin, isteklinin teklif fiyatının % 0,948’i oranında sözleşme damga vergisi, % 0,569’u oranında ihale karar pulu, % 0,05’i oranında KİK payından oluşması gerektiği anlaşılmıştır. Şikayete konu isteklinin, teklif bedelinin 110.004.317,96 TL olduğu, bu tutar üzerinden sözleşme damga vergisinin 1.042.840,93 TL, ihale karar damga vergisinin 625.924,57 TL ve KİK payının 55.002,16 TL olarak hesaplandığı, böylelikle toplam sözleşme ve genel giderler bedelinin 1.723.767,66 TL olduğu belirlenmiştir. İstekli tarafından beyan edilen 1.875.789,16 TL tutarındaki sözleşme ve genel gider bedelinin, hesaplanan tutarın (1.723.767,66 TL) üzerinde olduğu görülmüş olup, açıklamaların söz konusu gider kalemlerini karşıladığı ve bu yönüyle ilgili mevzuat hükümlerine aykırılık teşkil etmediği görülmüştür.
C) Bakım Onarım Hizmet Giderlerine ilişkin yapılan açıklamalar incelendiğinde; aşırı düşük teklif tablosunda “Bakım Onarım Hizmet Giderleri” başlığı altında “yetkili teknik servis giderleri ve yedek parça bakım onarım giderleri” ibaresine yer verildiği, bu bileşen için 15.000.000,00 TL tutarında bir bedelin beyan edildiği, istekli tarafından bu önemli teklif bileşeni için; Kamu İhale Genel Tebliği’nin 79.2.2’nci maddesinde belirtilen tevsik edici belgelerden herhangi birinin sunulmadığı, bu itibarla anılan isteklinin aşırı düşük teklif açıklamasının bu yönüyle uygun olmadığı sonucuna varılmıştır.
D) Sarf Malzeme Giderlerine ilişkin yapılan açıklamalar incelendiğinde; sarf malzemelerine ilişkin maliyetin, satışlar dayanak alınarak yapılan açıklama yönteminin kullanıldığı, açıklama kapsamında Ek-O.7 Maliyet/Satış Tutarı Tespit Tutanağı sunulduğu, tutanağın teklif edilen sarf malzemelerinin ağırlıklı ortalama birim maliyetini kapsadığı, tutanağın ağırlıklı ortalama birim maliyetinin Türk Lirası üzerinden belirtildiği ve tutanağa esas fatura tutarları ile uyumlu olduğu, aşırı düşük teklif sahibi istekli ile meslek mensubu tarafından imzalanarak kaşelendiği, tutanağın standart forma uygun olduğu, meslek mensubunun faaliyet geçerlilik süresinin (29.08.2025) uygun olduğu, isteklinin o alanda faaliyet gösterdiği, ancak sarf malzemelerinden fatura listesinde 112 – 234’üncü kalemler arasında yer alanlar için yapılan satışın ihale ilan (24.06.2025) tarihinin içinde bulunduğu aydan önceki üç ay veya bundan önceki üç ay içinde olmadığı görülmüş olup, bu itibarla anılan isteklinin aşırı düşük teklif açıklamasının bu yönüyle uygun olmadığı sonucuna varılmıştır.
Sonuç olarak, yukarıda mevzuata aykırılıkları belirtilen işlemlerin düzeltici işlemle giderilebilecek nitelikte işlemler olduğu tespit edildiğinden, ………. Tıbbi Mal. Loj. San. Ve Tic. A.Ş.nin teklifinin reddedilmesi ve bu aşamadan sonraki işlemlerin mevzuata uygun olarak yeniden gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
Mehmet ATASEVER
Simdata Danışmanlık Y.K. Başkanı
Sağlık Bak. SGB E. Bşk./KİK E. Üyesi
Mehmetatasever.org