Geçtiğimiz günlerde ihale süreci tamamlanan ve 18 Mart’ta temeli atılacak olan ‘1915 Çanakkale Köprüsü’nün aslında 138 yıl önce projelendirildiği ortaya çıktı.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi’ndeki belgeler, Yedikıta Tarih ve Kültür Dergisi tarafından mart sayısında yayınlandı. Türk basınında ilk defa yayımlanan belgeler, proje hakkında ayrıntılı bilgiler içeriyor.
BİN 500 METRE UZUNLUĞUNDAYDI
Arşiv Uzmanı Kasım Hızlı’nın kaleme aldığı araştırmaya göre, Joseph Isella isimli mühendis, bölgede yaptığı saha araştırması sonucunu 22 Şubat 1879 tarihinde dönemin padişahı II. Abdülhamid Han’a sundu. Çanakkale Boğazı’nın en dar yerine kurulacak bin 500 metre uzunluğundaki metal köprüyle sadece Gelibolu Yarımadası Anadolu’ya bağlanmayacak, İstanbul ve İzmir gibi iki önemli ticaret şehri de demiryolu üzerinden irtibatlandırılacaktı.
İSTANBUL-İZMİR ARASI 18 SAAT KISALACAKTI
Üstelik bu hat sayesinde iki büyük liman şehri arasındaki ulaşım 18 saat kısalıyordu. Proje hayata geçtiği takdirde deniz yoluyla 37 saat süren İzmir-İstanbul arası, tren yoluyla 19 saate inecekti.
İnşa edilecek demiryolunun uzunluğu İzmir dâhil 430 kilometre olacaktı.
BİRKAÇ YILDA AMORTİ
Demiryolunun ana maliyeti 173 bin 940 kese idi. Körfez ve körfeze dair işler içinse 195 bin 652 kese harcanacaktı.
Belgelerde yer alan diğer bir anekdota göre ise bu hat inşa edilebilseydi birkaç sene zarfında yapılan masraf karşılanacağı gibi 300 keseye yakın bir gelir elde edilecekti. Bunun yanında bölgenin refah ve stratejik önemi artarak ülke ekonomisine büyük katkı sağlayacaktı.
Projenin diğer bir önemli maddesi de Saros Körfezi’ne yeni bir liman inşasıydı. Bu liman, Avrupalı emsalleriyle rekabet edecek büyüklükte ve donanımda olacaktı.
PROJE NEDEN GERÇEKLEŞMEDİ?
Osmanlı’nın içinde bulunduğu iç ve dış karışıklıklar sebebiyle proje hayata geçirilemedi. Proje rafa kaldırıldı ve tozlu raflarda unutuldu.
Projeye dair bir de poster hazırlatarak okurlarına hediye eden Yedikıta Dergisi’nin bu ayki sayısında; İstanbul’un ilk teleferik hattı, Avrupa’nın kaderinin çizildiği vagon ve Kudüs’ün fethi gibi belgesel tadında dosyalar yer alıyor.
