İTHALAT
Çok basit tanım ile yurt dışından satın aldığımız mallar şeklinde açıklayabiliriz. Ülkemizde olmayan veya mevcudiyeti az olan malların yurt dışından ithal edilmesi veya ülkemizde fiyatı aşırı yükselen malların fiyatını kırmak ve piyasayı dengelemek veya bazı ihracat kalemlerinin üretiminde kullanılmak üzere hammadde satın alınarak ülkemizde işlenip, katma değer sağlanıp tekrar ihraç etmek amacıyla yurt dışından ithalat yapılmaktadır. İthalat maliyetlerimiz ne kadar düşük olursa ülkemizde tüketime, serbest dolaşıma sunulan malların fiyatı da bir o kadar düşük maliyeti olacaktır.
İTHALAT MALİYETİNİ ETKİLEYEN UNSURLAR
İthalat maliyetlerini etkileyen en önemli faktörlerden bir tanesi döviz kurunun fiyatlamasıdır. Ancak maliyeti etkileyen unsurlardan bir tanesi döviz kurları derken “işte söylemek istediğim günah keçisi budur” demek doğru bir yaklaşım olmaz. Döviz kurları da bir etken olsa da ithalat maliyetlerini etkileyen diğer etkenleri şöyle sıralayabiliriz;
- Gümrük vergisi
- Ek gümrük vergisi
- TRT Payı
- Konut Fonu kesintisi
- Vadeli olarak ithal edilen mallara ait KKDF (Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu)
- DFİF (Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu (Bu kesinti ithalatçılardan alınır, ihracatçılara ihracatı teşvik kalemleri arasında ödenir)
- Diğer vergiler (burada yer almayan diğer vergiler)
- Finansman kredi ile sağlanmışsa banka kredi faizleri
- Piyasada oluşan gerçek enflasyon. Piyasa enflasyonu.
- İşletme giderleri
- Navlun giderleri . Günümüzde bazı destinasyonlara navlunun % 300 artış sağladığını söylemek hiç de sürpriz değil. Bu anormal navlun artışı, ithalat maliyetlerini olumsuz etkileyecektir.
- Sigorta giderleri
- Ürünün fiyat dalgalanmaları
- İthalat işlemi ile ilgili operasyon giderleri
DÖVİZ KURU VE FAİZİN YÜKSEKLİĞİ İTHALATI NASIL ETKİLER?
Döviz kuru ve faizin yüksekliği ithalat maliyetlerini olumsuz olarak etkileyen iki unsur olmakla birlikte diğer unsurların belli başlı olanları yukarıda belirtilmiştir. Önce faizi ele alalım; İşletme giderler ve ithalatın finansmanı için banka kredisi kullanıldığında, paranın yüksek maliyeti ürün maliyetine olumsuz etki yapacaktır. Zorunlu olmayan ve alternatifi yerli ürün olarak da bulunabilen ithal kalemlerine talep azalacak, azalan talep, daralan piyasayı, daralan piyasa da daha az iş ve az istihdama sebep olmakla birlikte işsizlik rakamlarının artmasına asli etken gibi görünecektir.
Şu aşağıdaki Dolar grafiğine göz atıldığında, ithalatçılar ithalat yapacağına adeta pişman olmuş durumdalar. Ani kur artışı ithalat kaleminde beklenmedik zararların bilançoda yer almasına neden olacaktır.19 Mart 2021 kur C/7.1900 ile 21 Mart 2021 kur C/8.2700 tarihleri arasındaki dövizdeki aşırı oynaklık olağan koşullarda tahmin edilemez bir sıçramadır. Ancak ekonomimizde döviz kurlarının “çarşaf gibi sakin bir deniz” olarak görmek yerine “fırtınalı havadaki hırçın denizin dalgalarını” görmek ve hangi dalganın ne zaman geleceğini tahmin edemeyip, her zaman hırçın bir dalgada alabora olmamak adına temkinli olmakta yarar var.
Aşağıdaki grafiğe baktığımızda ise işte tam da ihracatçılara göre bir döviz piyasası demekten kendimi alamıyorum. 1 Temmuz 2008 yılından 1 Ekim 2020 tarihine kadar döviz kurundaki artış % 711. Aradan sadece 12 yıl geçmiş.
Bu arada ilave bilgi vereyim; Bu süreç içinde 2018 yılı enflasyon rakamları standart sapma yapmış olup (UFE % 33, TÜFE % 20.30) , değerlendirme dışında tutulursa, 2008 yılından bugüne kadar TÜİK’in resmi enflasyon verileri de yıl bazında ortalama 2012 yılı en düşük % 2.45 ila 2021 Mart ayı 14.60 arasında olduğunu da söylemek isterim. Biraz kafa karışıklığı olsa da rakamlar böyle. İthalat maliyetlerini piyasa enflasyonu, bu bağlamda oluşan yüksek faiz ve dalga boyu oldukça yüksek olan döviz kurlarının hareketini ve tüm alınan gümrük vergileri ile operasyon giderlerini de harmanlarsak ithal ürünlerinin gerçek maliyeti ortaya çıkacaktır.
Özetle söyleyecek olursam; döviz kuru ve faizlerin yüksekliği ithal maliyetlerini olumsuz yönde etkileyecektir. Fiyatlar yukarı çıkacak, zorunlu ithal kalemleri dışındaki ithalatlar, yerli üretim emsallerden karşılanacak, ithalata dayalı faaliyetini sürdüren sektörlerde istihdamda azalma olabileceğini de unutmamak gerekir. Ancak DİİB – Dahilde İşleme İzin Belgesi çerçevesinde, ihraç maksadıyla vergilerden arındırılmış geçici olarak yurdumuza sokularak işlenip, üzerine katma değer sağlanıp, tekrar yurt dışına ihraç edilecek ürünlerin maliyetlerinin de artacağı ve hammaddesi ithalata dayanan veya DİİB kapsamında önce ithalat, sonrasında ihracat yapılmak istenildiğinde durumun pek parlak görünmediği, ihracat pazarında daralma yaşanacağı gün kadar sarihtir.
Dünya pazarında fiyatlara ve alternatif ürünlere erişmek hiç de zor değil.
REŞAT BAĞCIOĞLU
