Nakitle ödemeyi mi tercih edersiniz; kredi kartıyla mı? Yoksa son dönemin en popüleri online ödeme sistemleri ile ödemeyi mi? Elbette tüm girişimlere uygun tek en doğru ödeme yöntemi yok. Yapılan işin kapsamı, pazarın büyüklüğü, sektörün ihtiyaçları, piyasadaki arz-talep dengesi, belirsizlik ve risk gibi birçok faktör girişimcinin yapacağı ödemelerin yöntemini seçme kararını etkiliyor.
Ödeme yönteminin girişimlerin bulunduğu sektöre göre seçilmesi önemli çünkü girişimin finansal yönetimde başarıya ulaşması ödeme yönteminin sektör dinamiklerine uygun seçilmesiyle mümkün. Finansman kararlarını veren girişimci yönettiği finans ve muhasebe sistemlerini dahi sektörel ihtiyaçlara göre belirlemeli. Bunun nedeni sektör bilgilerinin girişimciye yeni fırsatlar keşfetmesinde yardımcı olması ve var olan ya da potansiyel tehditler hakkında girişimciyi uyarması.
Sektör analizini doğru yapan ve buna bağlı finansal stratejiler geliştirerek ödeme yöntemi belirleyen bir girişimci talep-arz durumu, rakiplerin durumu ve sektördeki rekabet derecesi, sektörler arası rekabet durumu, sektöre bağlı teknolojik ilerlemeler, finansal kredi ve teşvik sistemleri, destekleyici finansal mekanizmalar, kurum ve paydaşlar vb. doğru bilgi sahibi olur. Buna bağlı olarak ister, nakit ister kredi kartı, ister online ödeme sistemleri ya da mobil ödeme sistemlerini seçmiş olsun, yaptığı ödeme yöntemi tercihinde başarısızlığa kolay kolay uğramaz.
Nakit ödeme en pratik ödeme yöntemidir. Nakit ödeme sonuçlanır sonuçlanmaz muhasebesel işlemler azalır çünkü girişimin genel giderleri yapılan nakit ödemeyle anında azalır. Kredi kartı ile ödemeye kıyasla nakit ödemede girişimci daha avantajlıdır. Çünkü girişimciler için kredi kartı ücretleri nakde kıyasla daha maliyetlidir. Örneğin, post cihazı kullanımı, vadeli ödeme kolaylığı gibi sağlanan kredi kartı ödeme yöntemi fırsatları, girişimcinin ekstra maliyetlere katlanma zorunluluğunu da beraberinde getirir.
Yalnızca nakitle ödeme yöntemi kullanan bir girişimci, kolay kolay iş planından sapmaz. Çünkü alacağı ve borcu net biçimde belli olan girişimcinin seçtiği nakit ödeme yöntemi ile kar zarar durum takibi kolaylaşır. Şirket içi nakit akışı daha sorunsuz gerçekleşir. Ancak ödeme yöntemi nakit olan girişimlerin belli miktarlarda nakit öz kaynağının her daim hazır bulundurma zorunluluğunun olduğunu göz ardı etmemek gerekir. Ayrıca nakit ödeme yöntemi tercih eden girişimcinin nakdi olmayan, yalnızca kredi kartına sahip müşterileri kaçırma ihtimali de vardır. Bu müşterileri kaçırmamak için satıcıların en az bir kredi kart türünü ödeme yöntemi olarak kullanması beklenir.
Unutmamak gerekir ki; müşteriler üründen memnun olmadıkları takdirde kredi kartı masraflarına itiraz etme hakkına sahiptir. Ters ibrazlar, herhangi bir uyarıda bulunmadan hesaptan borçlandırma yapabilir ve bu borçlandırmalar yeni başlayan girişimcileri başlangıç aşamasında finansal yönetimde sıkıntıya sokabilir. Ayrıca, bazı bankalar kredi kartı dolandırıcılığından dolayı girişimleri sorumlu tutar; bu da hem girişimcinin itibar kaybına hem de öngörülemeyen maddi ek giderlere neden olur.
Öte yandan Türkiye şartlarında nakit gibi işlem gören çekler hakkında da hukuki sorumlulukların farkında olmak önemlidir. Çekler, alıcıya ödeme yapılmasına yetki vermek için ödeme tutarını ve tarihini, ödeyenin hesap numarasını ve imzasını içeren nakdi ödeme yöntemleri arasında sınıflandırılan belgelerdir. Kâğıt çekler her ne kadar son yıllarda yerini elektronik çeklere bırakmış olsa da hala birçok küçük ve orta ölçekli işletme (KOBİ) çeklerin arkasını ciro ederek ödemelerini bu çeklerle gerçekleştirmektedir.
Nakit yerine geçen ancak nakit gibi anlık hak edilen tutara yapılan satış sonrası hemen erişilemeyen çek ödemeleri, ülkemizde birçok ülkeden farklı biçimlerde kullanılmaktadır. Birçok ülkede çekle ödeme yapıldığı anda ödemeyi alan kişi ödeme tutarına borçlunun ticari banka hesabındaki bakiyeden ulaşabilmekteyken; Türkiye’de süreç çok farklı ilerlemektedir. Türkiye’de çekle ödeme yapan kişi tutarı kendi banka mevduatında bulundurmak zorunda değildir. Ancak çekin tahsil edilebileceği çekin üstünde belirlenen ileri tarihte çekin eğer ki karşılığı varsa bankadan bu tutar “günü geldiğinde” tahsil edilebilmektedir. Türkiye’de uygulanan bu işleyiş ne yazık ki suistimale oldukça açıktır. Ülkemizde güvene dayalı bir ödeme yöntemi olarak kabul gören çek ile ödeme yönteminde tutarın karşılığı çek tahsil edileceği gün bankada hazır değilse, çeki alan alacaklı bu tutarı çeki daha önce ciro eden (çekin arkasında imzası olan) kişilerden talep edebilme hakkına sahiptir. Bu bakımdan Türkiye’de çek alınan kişinin yeterince güvenilir olup olmadığı kanaatine varıldıktan sonra, ödeme yöntemi olarak çek ile ödemenin seçilmesi önerilir. Aksi halde olumsuzluk yaşandığında hukuki sorunların doğması kuvvetle muhtemeldir.
Çevrimiçi Ödemeler
Çevrimiçi ödemeler elektronik olarak aktarılır. e-Çekler, kredi kartları ve otomatik ödemeler de dahil olmak üzere çeşitli ödeme türlerini kolaylaştırmak ve yetkilendirmek için çevrimiçi ödeme yöntemi bir ödeme ağ geçidi olarak kullanırlar. Çevrimiçi ödemeler çevrimiçi işletmelerle sınırlı değildir. Çevrimiçi satın alımlar, dijital cüzdanlar veya kredi ve banka kartı bilgilerini mobil bir cihazda saklayan uygulamalar kullanılarak fiziksel mağazalarda gerçekleştirilebilir.
Online ödemeler diğer ödeme yöntemlerine kıyasla girişimcilere maliyet avantajı ve kolaylık sağlar. Nakit ve kredi kartı satışlarında vergiler dahil toplam fiyat oldukça yüksek çıkar. Öte yandan online ödeme yöntemleri toplam fiyatı otomatik hesaplar ve böylece girişimcilere zaman kazandırır. Online ödeme yönteminde işlemde hata riski minimum düzeydedir. Online ödemeler için girişimcilerin belirli miktarda komisyon ücreti ödemesi gerekir. Ancak bu ücretler genellikle kredi kartı temin eden finansal aracıların talep ettiği ücretlere nazaran daha düşüktür.
Mobil Ödemeler
Dijital cüzdan uygulamaları ve yakın alan iletişim teknolojisi aracılığıyla yapılan ödemeler ve banka veya kredi kartlarını okutmak için mobil kart okuyucu kullanarak yapılan ödemelerdir. Mobil ödemeler, daha fazla müşteri kazanmaya, yüksek maliyetleri azaltmaya ve muhasebe süreçlerini basitleştirmeye yardımcı olabilecek mobil teknolojilerden faydalanarak yapılan ödemelerdir. Mobil ödemelerde kartlar veya elektronik para transferleri gibi bir ödeme yöntemleri kullanılarak mobil işlemler gerçekleştirilir. Apple Pay veya Google Pay gibi dijital cüzdanlar vb. aracılığıyla gerçekleşen mobil ödemelerde akıllı telefonlar kullanılır.
En doğru ödeme yöntemini belirlemede dikkat edilmesi gereken beş özellik bulunmaktadır: Fiyat, Benzersiz Özellikler, Esneklik, İşlevsellik ve Güvenlik.
Doç. Dr. Duygu HIDIROĞLU
