Stok devir hızı, bir işletmenin stoklarında yer alan ürünlerin yıl içerisinde kaç kez yenilendiğinin hesaplamasına yardımcı olan formüle ve yoruma tabii bir yöntemdir. Stokların yıl içerisindeki yenilenme süresinin tespiti açısından önem arz etmektedir. Envanter durumu, ister otomotiv, ilaç, medikal, ister perakende sektörü olsun, herhangi bir işletmenin sağlığını temsil eder. Envantere göre satış performansını nasıl ölçüldüğünü açıklamak için genellikle stok devri ifadesini kullanılmaktadır. Süreçler sağlık işletmesi konusu olması nedeni ile kaliteli ve verimli sağlık hizmeti sunulabilmesi ve hastanenin finansal sağlığının sürekli olarak ölçülmesi, stok yönetimi için çok önemlidir.
Stok Devir Hızı Hesaplama Formülü ve Örneği;
H.K.Ürün Maliyeti /((D.Başı Stok+D.Sonu Stok)/2) şeklindedir.
- Hastalara Kullanılan Ürünlerin Maliyeti: 400.000 TL
- Dönem Başı Stok: 35.000 TL
- Dönem Sonu Stok: 65.000 TL
Formül üzerinde veriler girildiğinde:
Stok devir hızı 8 olarak hesaplanacaktır. Yıl içerisinde stokların 8 kez yenilendiğine örnek teşkil edilmiştir.
Hastanenin net verilere ulaşabilmesi ve yöneticilerin stoklar hakkında yorum yapabilmesi için geçmiş yıllar temel alınarak, işletmenin ortalama devir hızı göstergeleri ile gelecek yıllarda ki hedefleri belirlemeleri gerekmektedir. Aksi halde geçmiş tüketime ve envanter devir hızlarına bakmaksızın belirlenen hedefler işletmenin atıl stoklara , hareketsiz ürünlerin çokluğuna, zayi riskinin artmasına, kaynakların düzensiz harcanmasına ve aylık dönemlerdeki gelir gider dengesizliğine neden olarak ciro hedeflerini olumsuz etkileyecektir.
Hangi Stok Devir Hızının Sonucu Hastane İçin Önemlidir ?
Hastanelerde stok devir hızının yüksek veya düşük olması stokların etkinliklerine göre yönetildiğinin bir göstergesidir. Mevcut şartlar göz önünde bulundurulduğunda hesaplanan stok devir hızının yüksek olması gerçekten hastane içerisinde stokun etkin yönetildiğine bir işaret midir ? Veya düşük çıkması sorunlu bir stok yönetiminin habercisi midir ?
Hesaplanan devir hızlarının sonucunda geçmiş yıllara oranla yüksek olması, işletmede stokların etkin kullandığına ve satın alınan ürünlerin uzun vadede kontaminasyon ve zayi risklerini asgariye indiğinin göstergesidir. Nitekim bu yüksek devir hızı, hastaneye başvuran hastalara yapılan ameliyatların, ayaktan ve yatan tedavi sayılarının yüksek olduğunu gösterse de, stok devir hızının yüksek olması her zaman olumlu bir durum da değildir. Çok hızlı yenilenen stoklar hastanenin yetersiz stok ile çalıştığını her an plansız bir acil durumda sağlık hizmeti sunulamayacağı, hastanın ölümle sonuçlanabileceği durumların birer göstergesidir. Bu tarz durumların sonucu hastanenin satınalma departmanına bir uyarı olup, tedarikçi seçimlerini gözden geçirmeleri gerektiğine işarettir. Hastane içerisinde Ana Depo, Ameliyathane ve Tali depolar için planlanan stokların belirli dönemlerde revize edilmesini gerekmektedir.
Sağlık işletmelerine özgü reusable (yeniden kullanılabilir) olarak adlandırılan ürünlerdeki stoklar da devir hızına tabii ise, tek kullanımlık ürünler statüsünde hesaplanması işletmenin zarar kalemleri olarak görülmesine neden olacaktır. Reusable ürünler tek kullanımlık ürünlerden daha pahalı olduğundan ve reusable ürünler için sterilizasyon yatırımlılarının da söz konusun olacağından, hesaplanan devir hızı etkin ve verimli olmayacaktır. Bu nedenlerden ötürü stok devri hesaplaması yapılırken reusable ürünler ve tek kullanımlık ürünler kendi içlerinde alt gruplarına göre ayrı hesaplanmalıdır. Reusable ürünlerin devir hızının düşük çıkması belirlenen bölünür ’lük oranlarından sonra yenilenmişse stoklar, işletmenin reusable ürünlerde gider kalemlerinin azaldığını gösterecektir. Hastanede devir hızının düşük çıkması sonucu ise farklı bakış açısı ile özellikle dışa bağımlılığın yüksek medical ve non medical ürünlerin döviz ile alınması nedeni ile işletme içerisinde uzun vadede spekülatif stok tutulduğunu gösterebilmektedir. Bu nedenle stok devir hızının düşük çıkması her zaman kötü olarak yorumlanmamalıdır.
Sonuç olarak hesaplanan stok hız oranı her sektöre göre değişiklik gösterildiği için tek bir sonuç belirlemek mümkün değildir. Bu durum sağlık işletmesi içinde geçerlidir. Ancak geçmiş yıllar baz alınarak yeni dönemler için hedef ve yorum yapıla bilinir. Öncelikleri insan sağlığı ve güvenliği olan sağlık işletmeleri için hastane içerisindeki envanterler vücuttaki damarlarda gezen kan gibidir. Onunla ilgili verilen kararlarda çok dikkatli olunmalıdır. Aksi halde iyi yönetilemeyen stoklar işletmede ciro kaybına neden olacaktır.
Kadir HANÇER
