Dr. Öğr. Üyesi Gözde MERT

Nişantaşı Üniversitesi İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi

İşletme Bölüm Başkanı & Gözde Araştırma Şirketi Kurucusu

“Bir milletin kültür düzeyi üç safhada; devlet, düşünce ve ekonomideki çalışma ve başarılarının özüyle ölçülür.” Dostoyevski

Vries ve Miller, üst yöneticilerin kişisel özelliklerinden kaynaklanan bozulmuş örgüt kültürlerini, beş grupta belirtmiştir. Bunlar aşağıda açıklanmıştır:

• Paranoid Kültür: Paranoid (kuşkucu) örgüt kültüründe, üstler ve astlar arasında aşırı alınganlık, güvensizlik, aşırı uyanıklık ve gizlilik bulunur. Bunun sonunda, kurumda çalışanlar arasında kızgınlık, kıskançlık, düşmanlık, yanlış anlama ve yorumlama olur. Paranoid örgüt kültüründe üst yöneticiler, astlarını yeteneksiz, bilgisiz, beceriksiz, bilinçli şekilde iş yapmaz kişiler olarak düşünmektedir.
• Depresif Kültür: Depresif (kaçınma) örgüt kültüründe, yöneticiler olayların seyrini değiştirmekte umutsuzluğa düşmüş, girişimden yoksun, kendine güvenlerini ve saygılarını yitirmiş, bundan dolayı kurumda ortaya çıkan sorunları çözmekten ve kurum adına karar vermekten kaçınan insanlardır. Çalışanlarda da sorumluluk duygusu azalmıştır. Kendilerini koruyacak dış güçler ararlar, koruyan dış gücün istediği gibi davranış sergilerler.
• Karizmatik Kültür: Karizmatik kültür, heyecanlı örgütlerde sıkça görülür. Üst yöneticinin gösteriş merakı vardır. Yönetici ilgiyi çekecek yollara başvurur. Yönetici; başarısını, yeteneklerini aşırı şekilde abartarak gösterir; çok büyük coşkulu gösteriler düzenler. Yaptıklarını bu gösterişle sergilemeye gayret eder.
• Bürokratik Kültür: Örgütte bürokratik kültürü, üst yönetici yaratmaktadır. Astlarının, kendine boyun eğmesini ve söylediklerini kabul etmesini bekler. Astların karşı çıkmasından dolayı duyduğu korkuyu yenmek amacıyla her işlemi sözleşme garantisinde yapmaya önem verir. Kendisi üstlerine saygılı fakat, astlarını ise baskı altında tutar. İşlerinin kural ve yöntemlerini önceden hazırlar. Yapılacak olan işlerin sistemli olarak ilerlemesini ister. Bu kültürün baskın olduğu kurumlarda, üst ve ast arasında güvensizlik vardır. Çalışanların faaliyetlerinin tümü önceden belirlenmiş kurallara bağlıdır. Kurum sadece kurallarla yönetilmekte, kılavuzluğa yer verilmemektedir. Bürokratik örgüt kültürüne, kurallara uymayı seven ve girişimden korkan çalışanlar uyum sağlayabilirler.
• Politik Kültür: Politik kültür, içine kapanık ve kopmuş kişilik özellikleri gösteren yöneticilerin örgütlerinde görülür. Üst yönetici, bu özellikleri gösterdiğinde, yönetim alanını ast yöneticilerine bırakmaktadır. Bu durumda ise örgüt lidersiz kalır. Ast yöneticilerinin, bu gibi durumlarda, amaç, görev, yetki ve sorumlulukları belirsizlik içindedir. Politik örgüt kültüründe, iki yüzlülük ve kurnazlığın olması durumunda ve amaçlara yönelmede sorun yaşayan çalışanlar örgüte uyum sağlamakta zorluk çekerler. Politik kültür, özellikleri gösteren kurumlar, kamu sektöründe daha çok görülmektedir.

Detaylı bilgiler için aşağıdaki eseri okuyabilirsiniz.

Mert, G. (2019). Uluslararası İşletmecilik Teori, Kavram ve Örnek Olaylar, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.