HAİN DOLAR

Ne desem bu Dolar için bilmiyorum doğrusu. Ne Dolarla, ne de Dolarsız yapamıyoruz. Ülkemizin yurt dışı ödemeleri ve ithalat rakamları ile birlikte TCMB döviz rezervlerimiz açısından Dolar gerekli. İhracat rakamlarımızın artmasını istiyorum çünkü ülkemizin dövize ihtiyacı var. Ancak dövize bunca ihtiyacımız varken dövizin fiyatının yükselmemesi, talebin dövizden yana olmaması için, tanımının içerisinde “döviz” kelimesi olan tasarruf araçlarının sahiplerinin önüne caydırıcı engeller konulduğu da bir gerçektir. Bu caydırıcı engeller arasında döviz mevduatlarına verilen faiz üzerinden alınan vergi ve stopajın yüksek, Türk Lirası mevduatlarına verilen faiz üzerinden alınan vergi ve stopajın düşük olması engellerden bir tanesidir.

Diğer engel ise şudur;

TCMB aldığı kararla, bankaların topladıkları döviz ve kıymetli madenlerin bir kısmını TCMB’na “zorunluk karşılık”  yatırmak durumunda iken 15.09.2021 tarihinden itibaren bu oran daha da arttırıldı.

Buradaki belli başlı amaç;

• Piyasadan daha fazla döviz toplamak,
• Dövizin maliyetini arttırmak ve talebi azaltmak

Zorunlu karşılıkların arttırılması ile piyasadan daha fazla döviz çekilmesi ve TCMB rezervlerinde daha fazla dövizin mevcut olması ile dövize talebin azaltılması hedeflenmektedir.

Hain Doların belini kırmak adına zorunlu döviz devirleri arttırılır, döviz mevduatına verilen faiz üzerinden vergi ve stopaj oranları arttırılırken TRL – Türk Lirası mevduatın önünü açmak için olanaklar adeta seferber edildi ve yukarıdaki tablodan da görüleceği üzere TRL vadeli mevduatlar üzerinden alınan vergi ve stopajlar vadelerine göre aşağı çekildi ve bir yıldan uzun vadeli hesaplarda ise vergi ve stopaj oranları sıfırlandı.

Hain Doların belini kırmak adına stopaj ile hain doların nefesi kesilmeye çalışıldıysa da tasarruf sahipleri yine hain doların peşinden giti. Hain dolara olan tutku değişmedi. Bana kalırsa stopaj engeli pek de faydalı olmadı.

Dövizin önünü kesmek fayda etmedi.

Dolara bu zülüm nedendir? Hain olmasından… Hain Doların fiyatı yükseldikçe piyasalara  pahalılık gelir, enflasyon artar. İşte bu yüzden Dolar haindir.

Doların yükselmesine gelince… Direk veya endirekt olarak doların yükselmesi engellense de, bu yükselişin ana nedenlerinden bir tanesi; piyasadaki güvenin azlığıdır. Daha farklı nedenleri de saymak mümkündür.

Bu tabloya yorum yapmaya gerek yok sanırım.

HAİN DÖVİZİN FİYATLARI NASIL DEĞİŞİME UĞRAR?

Hain Dövizin fiyatlaması piyasa dinamiklerine ve beklentilerine göre göre şekillenir. Bu dinamikler arasında;

• Ülkemiz riskinin ne olduğu,
• TCMB’nin net kullanılabilir döviz rezervleri
• Ödemeler dengesi, dış borç stoklarımız
• İthalat ve ihracat rakamları, dış ticaret açığımız
• TCMB’nin uyguladığı para politikası ve faizler. Dövizin ve Türk Lirası’nın fiyatını etkileyen faktörler
• Ülkemizdeki enflasyon rakamları
• Faiz oranının yüksekliği veya düşük kalması

faktörlerini saymamız mümkündür.

KAHRAMAN FAİZ

Hain Doların belini kıracak, hızını kesecek, bileğini bükecek, ekonomi arenasında uslu, uslu yaramazlık yapmadan oturmasını sağlayacak fren niteliğinde ensrümanlardan bir tanesidir faizdir. Boşuna “Kahraman Faiz” demedim değil mi? Faizin çok kahramanlıkları var elbette. Hatta ekonominin ocağına incir ağacı da dikebiliriz bu faizle. Çok fazla kahraman deyip de faizi şımartmaya gerek yok, faizin şımarması halinde önüne geçmek zor. Hatırlayanlar bilir; 1994, 2000, 2001 yıllarında kahraman faizin ülkemiz ekonomisine verdiği tahribatı şu an anlatsam abartı yaptığımı söyleyeceksiniz.

İnanın abartı değil; bugün overnight faiz oranı % 19 civarında iken 2000’li (Şubat) yıllarda overnight faiz oranı % 10.000 ila % 7.000 oldu desem Reşat Bağcıoğlu saçmaladı diyeceksiniz. Hiçbir cümlemde saçmaladığımın altını çizmek isterim.

Ne çok tanımı var bu kahraman faizin. Paranın belli bir sürede getirdiği gelir en basit anlamda tarif edilecek olunursa. Daha farklı söylemlere bakıldığında faiz için;

• Borç verilen veya alınan paranın fiyatıdır,
• Paranın kirasıdır. Paranın ne kadar süre ile kiralandı ise ödenen kira bedelidir,
• Bir borç anlaşmasının satışı sonucu elde edilen gelir oranıdır,

söylendiğini görebiliriz.

Faiz dedim de aklıma geldi;

• Faiz haramdır,
• Faiz caiz değildir,

söylemlerini de duyuyoruz sıklıkla.

Neyi düşündüm biliyor musunuz? Faiz haramsa, tüm bankacılar ve faizle uğraşan kurumlar yandı demektir. Sürekli haram işler yapmaktalar. Öbür dünyada acaba cehennemin kapısında sıraya mı girecekler bu faiz yüzünden?

FİNANS PİYASALARI VE KAHRAMAN FAİZ  

Adına ne derseniz deyin, dünya piyasalarında bir faiz gerçeği vardır. İster kahraman olsun, ister korkak faiz. Ülkede ve piyasalarda belirlenen faiz oranları, piyasalarda oluşan enflasyon oranları ile yakından ilgilidir. Sadece enflasyon demek yeterli olmayabilir, enflasyonla birlikte piyasadaki risk algısının bertaraf edilmesi için ülkeler faiz ensrumanını kullanmak durumundadırlar.  Risk varsa kahraman faiz oranı yüksektir. Başka izahı yoktur bu işin.

Ülkede enflasyon yüksek ise, risk de yüksektir. Finansal piyasalarda verilen faiz oranı enflasyon oranının üzerinde olur. Yüksek faiz aynı zamanda o piyasaların “Risk primi” fiyatlamasının da dahil edildiği bir oran şeklinde karşımıza çıkar. Bir ülke gerçek enflasyonun altında faiz verme eğilimine girdiğinde, ülke riskinin göz ardı edildiği anlamına gelir ki bu bir anlamda hem negatif faiz, hem tasarruf sahibini farklı alternatif araçlara yönlendirir, hem de yabancı yatırımcı o ülkeye gelmediği gibi mevcut yabancı yatırımcılar ise pozisyonlarını kapatıp, o piyasaları terk eder.

Riskli piyasada oluşan faiz, piyasa dinamikleri ve gerçekleri göz önünde bulundurularak tespit edilmeli. Aksi halde finans kurumları kaynak sıkıntısına düşebilir. Bir ülke, enflasyon oranının altında faiz vermesine rağmen ülke halkının tasarruflarında azalma olmuyorsa, piyasalarda yeteri kadar güven sağlamış ve güvenli ülke kategorisindedir.

Kahraman faiz dedik ve faiz kendisini gerçekten kahraman sandı G-20 Ülkeleri arasında en yüksek faizi veren ülkeyiz. Faiz kendisini kahraman sanmasın da ben mi kendimi kahraman sayayım? Hep adından söz ettiriyor.

Sizi temin ederim ki ekonomi aranasında faizi yükselten, onu kahraman yapan ben değilim.

YÜKSEK FAİZ

Hem enflasyonun yüksek, hem de faiz oranının enflasyon oranından daha yüksek olması piyasada güven ve kırılganlık konusunda sorun olduğunun işaretidir. Çok güvenli bir ülke neden durup dururken yüksek faiz versin?

FAİZ VE DÖVİZ

Hem faizleri düşük tutmak, hem de dövizin fiyatını aşağılara çekmek olası değildir. Faizi aşağı çekerseniz, döviz fiyatı yukarı çıkar. Ancak hem döviz fiyatı, hem de faiz oranı aşağı geliyorsa, farklı piyasa araçları ile dövize müdahale edildiği ortadadır.

Faiz ve dövizin ayrılmaz bir bütün olduğunu her zaman hatırlamakta yarar vardır.

KÖTÜ ENFLASYON

Söyleyecek söz bulamıyorum. Enflasyonun belirlenmesinde enflasyon sepetinde sayabileceğim pek çok ürün vardır. Enflasyon sepetindeki Ping Pong topuna takılı değilim.

Süreklilik arz eden insani ihtiyaçlarımız için gıdayı saymak gerekir. Yukarıdaki grafikte gıda enflasyonu % 29 olarak belirtilmiş. Çarşı ve pazara gidip, filenizi doldururken bir sene önceki fiyatlarla, bugünkü fiyatları sadece % 29 mu arttığını konusundaki takdir sizindir. Tek tek örnek vermeyeceğim. Elim değmişken bir örnek vermeden geçemeyeceğim; Ayçiçek yağının bir yıllık fiyat artışının % 29 olmadığını benim iki yaşındaki torunum da öğrenmeye başladı.

Bu enflasyona iyi demek içimden gelmiyor. Kötü enflasyon. Bu enflasyonu kötü ve sevimsiz hale getiren “hain döviz” ve kahraman faiz” mi? Her ikisi de etkendir. Ancak idari otoritenin akaryakıt, tekel, otomobil ve diğer kalemlerde yapmış olduğu ÖTV – Özel Tüketim Vergisi’nin sürekli yukarı doğru güncellenmesi en önemli etkenlerden bir tanesi olsa da,  sadece hain döviz veya kahraman faizin enflasyon nedeni olduğunu söylemek ne kadar doğru olur. Tüm etkenler birbirini tetikliyor.

EKONOMİ ARENASI

Hain döviz, kahraman faiz ve kötü enflasyonun cirit attığı yer ekonomi arenasıdır. Saydığım üç unsurun birbirinden farkı yoktur aslında. Hepsi şımarık çocuk gibi. Biraz yüzüne gülün, hain döviz uçuşa geçer, kahraman faizin duracağı nokta belli olmaz, enflasyon ise kim nereden bakarsa enflasyonu o şekilde görmeye başlar.

Üç şımarık çocuk; hain döviz, kahraman faiz, kötü enflasyon

• Kahraman Faizlerin oranını aşağı çektiğinizde hain dolar kafasını kaldırır ve tutabilene aşk olsun
• Kahraman faizlerin oranını yukarı çıkarttığında ise ülkemiz ekonomisi zarar görür, yatırım yavaşlar, işsizlik artar, üretim maliyetleri artar, enflasyon artar, üretim ve istihdam azalır

Ekonomi arenasında kahraman faiz, hain dolar, kötü enflasyonun ne olduğunu Ayşe Teyze, Hatçe Nine, Ali emmi de öğrendi. Ekonomi aranasında bu üç şımarık çocuğun nazını çekeceğiz. Başka arenada da oynamak istemiyorlar.

REŞAT BAĞCIOĞLU