Teknoloji tüm dünya şirketlerini değişime zorladı…

Teknolojinin yol açtığı kırılma tüm dünya şirketlerini, değişim ve dönüşüme zorladı. Kendilerine yatırım yapma zorunluluğu duyan şirketler, küresel M&A pazarının trilyon dolarlık hacimlere ulaşmasını sağladı. KPMG’nin küresel M&A pazarının nabzını tuttuğu araştırmanın sonuçları açıklandı. Rapora göre en önemli 100 küresel birleşme ve satın alma işleminde ABD başrolü oynadı. 

KPMG Birleşme ve Satın Alma Danışmanlığı Lideri Hande Şenova, KPMG tarafından hazırlanan küresel M&A pazarının araştırıldığı raporu değerlendirdi. Şenova, “ABD’li şirketler en büyük 100 işlemin 54’ünde hedef şirket, 39’unda ise alıcı konumdaydı. Sektörler arası birleşme ve satın almalar 2016 yılında zirve yaparken, tüm dünyada sınır ötesi M&A pazarı 1 trilyon 136,5 milyar dolara ulaştı. Time Warner’ın AT&T tarafından 85,4 milyar dolara alınması geçtiğimiz yılın en büyük satın alması oldu” dedi.

Eskinin ‘bekle ve gör’ politikasının pek çok şirket için artık sürdürülebilir bir strateji olmadığını belirten Şenova, “Teknolojinin yol açtığı kırılma dünyanın hemen her yerinde görülüyor. Bu durum yeniden kendilerine yatırım yapmaları gerektiğini kavrayan şirketleri iş modellerini değiştirmeye, hatta bazı radikal değişikliklere yöneltiyor” dedi. Şenova, “Şirketler kapasitelerini veya yetkinliklerini genişletmek amacıyla başka sektörlere yöneldikçe sektörler arası birleşme ve satın almaların sayısı da artıyor. Sektörler arası işlemler, 36 bin 815 işlemde 18 bin 660 adet ile tüm işlemlerin yüzde 50’sini oluşturdu” şeklinde konuştu.

Sınır ötesi işlemler 1 trilyon 136,5 milyar dolar oldu

Önümüzdeki dönemde kilit pazarlarda giderek artan korumacılık söylemlerinin sınır ötesi birleşme ve satın almalar üzerindeki etkilerini takip etmenin heyecanlı olacağını belirten Şenova, şunları ekledi: “Şirketler olası birleşme ve satın almalarda kendi ülkelerine daha yakın konumları mı tercih edecek? Sanmıyoruz çünkü yatırımcılar büyümek için genellikle mevcut coğrafya veya yetkinliklerinin dışına çıkmayı tercih ediyor. Sınır ötesi birleşme ve satın alma oranı ise son 5 yıl boyunca yüzde 28 ile yüzde 30 arasında hemen hemen aynı seviyelerde seyretti. Tamamlanan sınır ötesi işlemlerin toplam değeri 2009 yılından bu yana en yüksek seviyeye ulaşarak 1 trilyon 136,5 milyar dolar oldu. Bu rakam tüm dünyada gerçekleştirilen işlemlerin toplam değerinin yüzde 42’sini ifade ediyor.”

2017’de para, iş modellerini dönüştürmeye gidecek

Sektörler arası işlemlerin 2016 yılında da toplam işlemlerin büyük bir kısmını oluşturduğuna dikkat şeken Şenova, “2011 yılında yüzde 46 olan bu oran yüzde 50’ye yükseldi. Şirketlerin başka pazarlarda büyüyerek iş modellerini dönüştürmeyi tercih ettikleri bir ortamda 2017 yılında da paranın bu tür yatırımlara gideceğini söyleyebiliriz” dedi. Şenova şöyle devam etti:

“Sektörler arası birleşme ve satın almaların ortalama değeri sınır ötesi işlemlerin ortalama değerinden çok daha düşük görünüyor. Bunun nedeni, sektörler arası işlemlerin stratejik satın almaların aksine taktik amaçlı olması olabilir mi? Sınır ötesi – sektörler arası işlemler arasındaki başka hangi farklar bunu açıklayabilir? Çin, hâkim oyuncu konumunda ve sektörler arası en önemli 25 işlemin 11’inde Çinli alıcılar var. Bu işlemlerin yarıdan fazlası da Çin’de gerçekleştirilmiş. Satın alma hedeflerine baktığımızda da Çin’in ABD ile birlikte yine en önde olduğunu görüyoruz. Sektörler arası 25 işlemin 7’sinde hedef şirket bu iki ülkedendi.

Makro seviyede baktığımızda bu veriler, son 5 yıl boyunca sektörler arası birleşme ve satın alma oranının arttığını ancak toplam değerinin sabit kaldığını gösteriyor. Sınır ötesi işlemlerde bu durumun tam tersi olduğunu, işlem sayılarının azaldığını ancak toplam işlem değerinin rekor kırdığını görüyoruz.”

M&A şirketler için kritik olmayı sürdürecek 

Birleşme ve satın almaların değişim arayan şirketler için kritik olmayı sürdüreceğini belirten Şenova, “Şirketlerin, organik olarak başarabileceklerinden çok daha hızlı ve radikal bir dönüşüme ihtiyacı var. CEO’lar da bunun farkında. Üstelik bunun kısa vadeli bir tepkiden ziyade dünyanın önde gelen şirketlerinin liderlik edeceği uzun vadeli bir trend olmasını bekliyoruz. 2017 yılında, artan kârlılıklar ve büyüyen şirket bilançolarıyla birlikte, piyasadaki birleşme ve satın alma kapasitesinin yüzde 11 artması bekleniyor. Müşterilerimizin hızla değişen bir ortamda fırsatlar ile riskler arasında başarılı bir denge kurabilmelerine yardımcı olmayı sürdüreceğimiz 2017 yılında heyecanlı bir yolculuk bizi bekliyor” şeklinde konuştu.

Asya Pasifik bölgesinde kapasite artacak

Şenova, “Tahmin edilen iştahın en fazla yükseldiği bölge yüzde 17 ile Latin Amerika ve bunun neredeyse tek nedeni şirketlerin artan piyasa değerleri. Tahmin edilen kapasite bakımından öne çıkan bölge ise yüzde 21 ile Asya Pasifik. 2016 yılında özellikle Asya Pasifik bölgesinden alıcılar aktifti ve gerçekleştirilen her beş büyük işlemin üçünde Çin, Hong Kong ve Singapurlu şirketlerin imzası vardı” dedi.

Türkiye’de enerji sektörü hareketli

Hande Şenova’nın, Türkiye’de sektörler bazında M&A pazarıyla ilgili değerlendirmesi ise şöyle:

Finansal Hizmetler: Bankacılık sektörü, 2015 yıl sonu ve 2016 yılını birleşme ve satın almalar açısından oldukça aktif geçirdi. NBG tarafından satışa çıkarılan Finansbank potansiyel alıcılar tarafından oldukça ilgi gördü. Katar merkezli QNB Grubu, Finansbank A.Ş.’nin yüzde 99,81’ini 3 milyar dolara satın aldı. HSBC’nin Türkiye’den çıkış kararının ardından başlayan potansiyel alıcılarla görüşmelerinden olumlu sonuç çıkmayınca HSBC, operasyonlarını yeniden yapılandırarak Türkiye’deki varlığını sürdürmeye karar verdi. Ayrıca, 2016 yılında özel sermaye fonu Abraaj’ın, IFC ve EBRD’nin ardından, Fibabanka’nın yüzde 9,95 hissesini satın alması ilgi çeken yatırımlardan biri oldu.

2017 yılında ise Türkiye’deki mevcut konjonktür, artan jeopolitik riskler ve dünyadaki belirsizlik ortamının yükselmesi nedeniyle, tüm birleşme ve satın alma işlemlerine paralel olarak finansal hizmetler sektöründe de aktivitenin azalması bekleniyor.

Enerji ve doğal kaynaklar: 2016 yılında Türkiye enerji piyasalarında satın alma ve birleşme işlemlerinin sayısı daha önceki yıllar kadar çok olmasa da büyük tutarlı işlemler gerçekleşti. Özellikle, Menzelet-Kılavuzlu Hidroelektrik Santralleri 1 milyar 250 milyon lira, Almus-Köklüce Hidroelektrik Santralleri 750 milyon lira ve Türkiye Petrolleri Dağıtım AŞ 490 milyon liraya özelleştirilerek, 3 işlemde 2,5 milyar liralık gelir sağlandı. 2017 yılında devlet garantili yenilenebilir enerji ihaleleri ile özelleştirmelerin devam etmesini öngörüyoruz.

Endüstriyel üretim: Sanayi üretiminde Japon ve Amerikalı yatırımcıların birleşme ve satın alma ilgileri devam etti. Avrupa merkezli yatırımcı makine sanayiinde bir üretim şirketine ortak oldu. Bunun dışında teknolojik gelişmelere karşı ayakta durabilmek adına endüstriyel alanda faaliyet gösteren firmaların araştırmaları ve insiyatifleri yurtdışı odaklıydı. Bazı küçük yazılım ve teknoloji şirketlerine yatırım fırsatlarını değerlendiren endüstriyel oyuncular da küresel rekabet koşullarında teknoloji gelişimini bu şekilde takip edebildi.

Tüketici ürünleri: Geçen yıl Türkiye’de de en hareketli sektörlerden biriydi. Perakende alanında Migros – Tesco Kipa işleminin de etkisiyle bir yükselme yaşandı, bazı gıda firmalarında mevcut girişim sermaye fonlarının başka bir fona satışı da söz konusuydu. Amerikalı, Japon ve Alman yatırımcıların gıda benzeri üretici firmalara yatırım yaptığı gözlemlendi. Diğer işlemler ise lokal yatırımcılar arasında el değiştirmeler şeklinde gerçekleşti.

Sağlık hizmetleri ve ilaç: Türkiye’de büyük ölçekli ilaç firmalarının dünya devleri tarafından ilgi görmesi azalan bir trend olsa da hala büyümeye devam eden ilaç firmaları birleşme ve satın alma potansiyelini koruyacak gibi duruyor. Bu sektörde 2016’da tamamlanan birleşme ve satın almalarda yatırımcılar Japonya, İsviçre ve Hindistan bölgesindendi. Medikal ekipman tarafında dağıtımını gerçekleştirdikleri lokal şirketlere ortak olarak elini taşın altına koyan yabancı yatırımcı, ülkedeki büyüme ve gelişim sürecine de ortak olmayı hedefliyor. Sağlık sektörü dahilinde hastane el değiştirmeleri bu yıl da lokal yatırımcının kendi içinde en çok konuştuğu işlemlerden biri olmayı sürdürdü. Regülasyon uyumu çerçevesinde bazı yapılanmalar, ruhsat ve fikri mülkiyet haklarının değerlendirilmesi de bu yılki konulardan birkaçıydı.

Kimya: Sektörde yine ABD’li ve Japon menşeili yatırımcıların ilgisi görüldü. Boya ve benzer kimyasallar alanında Uzak Doğulu yatırımcıların sektöre ilgisinin önümüzdeki dönemde de devam etmesi bekleniyor.

Teknoloji, Medya ve Telekom: Medya sektöründe genelde lokal şirketler veya Türkiye’de faaliyet gösteren yabancı medya şirketleri, tamamlayıcı alanlara küçük yatırımlar ve satın almalar yaparak yılı bitirdi. Mars sinemalarının Uzak Doğulu yatırımcı grubuna satışı sektördeki önemli işlemlerden biriydi.

Deloitte Türkiye’nin raporuna göre, iç ve dış politik olayların damga vurduğu 2016 yılında, yaklaşık 7,7 milyar dolarlık 248 birleşme ve satın ama işlemi gerçekleşti.

– Rekor sayıdaki küçük ölçekli girişim sermayesi işlemleri sayesinde, toplam işlem adedi geçen senelerdeki seviyesini korurken, işlem hacmi 2015’e göre %53 azaldı ve 2009 kriz yılından sonraki en düşük seviyede gerçekleşti

– Yabancı yatırımcıların işlem hacmi 2015’e göre %67 düştü ve tarihsel olarak en düşük seviyelerinden birinde kaldı.

– Büyük ölçekli işlemlerin sayısı düştü; işlem hacmini orta ölçekli işlemler; işlem adedini ise küçük ölçekli girişim sermayesi ve melek yatırıcı işlemleri domine etti.

Türkiye’de profesyonel hizmetler alanında 30’uncu yılını tamamlayan Deloitte Türkiye, ‘2016 Yılı Birleşme ve Satın Almalar Raporu’nu yayınladı. Türkiye’de birleşme ve satın almaların genel görünümünü ortaya koyan rapora göre, iç ve dış politik gelişmelerin olumsuz etkisinin hissedildiği 2016 yılında, 248 adet işlem gerçekleşti, toplam işlem hacmi yaklaşık 7,7 milyar dolar oldu. Bu tutar, 2009 finansal krizinden sonra gerçekleşen en düşük işlem hacmi oldu. İşlem hacmi 2015’e göre yaklaşık %53’lük bir düşüş gösterdi.

Toplam işlem adedi, rekor sayıdaki girişim sermayesi ve melek yatırımcı işlemlerinin etkisiyle, geçmiş yıllardaki seviyesini korudu. Söz konusu girişim sermayesi işlemleri hariç tutulduğunda ise, toplam işlem adedinde 2015’e göre %21 azalma olduğu görüldü. Özel sermaye fonlarının ise daha temkinli olduğu gözlendi. Büyük ölçekli işlemlerin sayısı ve işlem hacmine katkısı son derece sınırlı kalırken, piyasayı küçük ve orta ölçekli işlemler domine etti. Yabancı yatırımcıların işlem hacmi 2015’e göre %67 daralma ile 3,8 milyar dolara geriledi ve tarihsel olarak en düşük seviyelerinden birini gördü. Batılı yatırımcıların işlem sayısında ise, 2015’e göre %36 azalma olurken, Uzak Doğulu yatırımcıların işlemleri ise en yüksek seviyesine ulaştı.

Deloitte Türkiye Kurumsal Finansman Ortağı Başak Vardar rapora ilişkin olarak “Ekonomik büyümede yavaşlama, jeopolitik tehditler ve iç politik gelişmeler sebebiyle yatırım ortamında durgun bir dönemden geçiyoruz. Hem yatırımcıların hem şirket hissedarlarının temkinli davrandığı ve piyasaların çalkantılı olduğu bir yılı geride bıraktık. Geçmiş yıllarda görülen büyük hacimli işlemler sınırlı kalırken, girişim sermayesi ve melek yatırımcıların desteklediği küçük ölçekli start-up yatırımların sayısında artış oldu. 2017’yi de zorlu bir yıl olarak görüyoruz; yatırımcıların güven tazeleyeceği bir ortama ihtiyaç var. Hızlı bir toparlanma beklememekle birlikte, Türkiye’nin orta ve uzun vadeli hikâyesinde bir değişiklik yok ve yabancı yatırımcıların bu hikâyeye yatırım yapmaya devam edeceklerini düşünüyorum” dedi.

Yabancı yatırımcıların işlem hacmi son yedi yılın en düşük seviyesinde

Yerli ve yabancı yatırımcılar işlem hacmine eşit katkı yaparken; yerli yatırımcılar 155 adet, yabancı yatırımcılar ise 93 adet işleme imza attı. Yabancı yatırımcı işlemleri, 2015’e göre sayı olarak %26, işlem hacmi olarak ise %67 azaldı. 3,8 milyar dolar tutarında oluşan yabancı yatırımcı işlemleri tarihinin en düşük seviyelerinden birini gördü (2015 – 11,5 milyar dolar). Ayrıca, yerli yatırımcıların da işlem hacmi %20 oranında düşüş ile toplam 3,9 milyar dolar seviyesinde seyretti. İşlem hacmine en fazla katkı yapan yatırımcılar her biri %31 pay ile Uzak Doğulu ve Avrupalı yatırımcılar oldu. Avrupa ve Kuzey Amerika bölgesinin dâhil olduğu Batılı yabancı yatırımcıların işlem sayısında %36 oranında düşüş göze çarptı. 2015 yılında 90 adet işlem gerçekleştiren Avrupalı ve Kuzey Amerikalı yatırımcıların işlem sayısı 2016’da 58’e düştü. Başını Güney Kore ve Japonya menşeili yatırımcıların çektiği Uzak Doğulu yatırımcıların işlemleri ise tarihinin en yüksek seviyesine ulaştı.

Girişim sermayesi ve melek yatırımcı işlemleri 2016’ya damgasını vurdu

Finansal yatırımcı işlemlerinde; kalkınma bankaları, özel sermaye fonları, girişim sermayesi şirketleri, melek yatırımcılar, yatırım holdingleri, aile fonları gibi çok çeşitli yatırımcı profilleri görüldü. Özellikle girişim sermayesi ve melek yatırımcı kaynaklı işlemlerdeki önemli artış sebebiyle finansal yatırımcılar, rekor seviyedeki 100 işlem ile toplam işlem sayısına %40 oranında katkıda bulundu. Bununla birlikte finansal yatırımcılar tarafından gerçekleştirilen işlem hacmi geçen yıla göre %48 oranında düşüş göstererek 1,6 milyar dolar seviyesini işaret etti. 100 finansal yatırımcı işleminin 68’ini girişim sermayesi şirketleri gerçekleştirdi. Özel sermaye fonlarının son derece temkinli olduğu bu dönemde, fon toplama sürecini başarıyla tamamlayan özel sermaye fonları ile 12 çıkış işlemi göze çarptı.

Özelleştirme işlemleri sınırlı seviyede kaldı

2016’da özelleştirme işlemleri, son on yıldaki en düşük seviyelerinden birini gördü; toplam 6 işlem ile 1,1 milyar dolarlık bir hacim yarattı. Sınırlı sayıdaki özelleştirme işlemlerinin tamamı enerji sektöründe yapılırken; bu işlemlerin toplam işlem hacmine katkısı %14 seviyesinde gerçekleşti.

Ortalama işlem hacmi düştü

Küçük ölçekli girişim sermayesi işlemlerinin damga vurduğu 2016 boyunca, 500 milyon dolar üzerinde tek bir işlem oldu. 50 milyon doların altında olan işlem büyüklüğüne sahip 211 işlem, toplam işlem sayısının % 85’ine denk gelirken, toplam işlem hacminin %28’ini oluşturdu. 2015’te 67 milyon dolar olan ortalama işlem değeri, küçük ölçekli girişim sermayesi ve melek yatırımcı işlemlerindeki rekor artışın etkisiyle yarı yarıya azaldı ve 31 milyon dolara geriledi. En büyük 10 işlem hariç tutulduğunda, geri kalan işlemlerdeki ortalama işlem büyüklüğü ise 20 milyon dolar oldu. Girişim sermayesi ve melek yatırımcı işlemleri hariç tutulduğunda ortalama işlem hacmi geçmiş yıllara paralel olarak 42 milyon dolar seviyesindeydi.

İnternet ve mobil hizmetler, teknoloji ve enerji sektörleri hareketliydi

İnternet ve mobil hizmetler, teknoloji ile enerji sektörleri işlem sayısında önde gelen sektörler olarak birlikte toplam işlem sayısının %43’ünü oluşturdu. Enerji sektörü 2,4 milyar dolar işlem hacmi ile yılın en yüksek işlem hacmine sahne olan sektörü oldu. Eğlence sektörü tek işlem ve aynı zamanda yılın en büyük işlemi olan Mars Sinemaları işlemi ile toplam işlem hacminde en büyük pay alan ikinci sektör oldu. Finansal hizmetler ve üretim sektörleri ise geçmiş yıllar ile paralel olarak hem işlem sayısına hem işlem hacmine önemli katkı yaptı. Yatırımcıların uzun zamandır favori sektörleri olan perakende, gıda ve içecek ile hizmetler sektörlerinde hareketlilik devam etti.

2017’de üretim, enerji ve teknoloji sektörleri aktif olacak

Raporda, 2017 yılına ilişkin öngörülerine de yer veren Deloitte Türkiye Kurumsal Finansman Ortağı Başak Vardar şu değerlendirmede bulundu: “Devam eden iç ve dış politik riskler göz önüne alındığında 2017 yılında hızlı bir toparlanma beklemiyoruz. Bu yıl da birleşme ve satın alma işlemleri açısından zor bir dönem bizi bekliyor. Geçmiş dönemdeki işlem hacimlerini hemen yakalamak mümkün olmayabilir. Bununla birlikte, yatırımcıların Türkiye’nin orta ve uzun vadeli potansiyeline güvenerek yatırım yapmaya devam edeceğini düşünüyoruz.”

Deloitte’a göre 2017 yılında en aktif sektörlerin teknoloji, üretim ve enerji sektörleri olması bekleniyor. Her ne kadar batılı yatırımcıların ilgisi zayıf olsa da Uzak Doğu / Asya menşeili yatırımcı iştahında artış görülüyor. Fon toplama sürecini tamamlayan özel sermaye fonlarının yatırım arayışında olacağı ve yine 2016’da olduğu gibi start-up yatırımlarında hareketlilik yaşanacağı öngörülüyor.