Yaşadığımız dünya hızlı bir şekilde ekolojik sorunlar ya da krizler olarak ifade edilen durumla mücadele edebilmek için her zamankinden daha çok çalışma yapmak, sorumluluk almak ve düşünce üretmek zorundadır. Bu zorunluluk makro bağlamda devletlere, mezo bağlamda sektörlere, sivil topluma, düşünce üreten kurum ve kuruluşlara ve mikro bağlamda ise işletmelere büyük sorumluluk yüklemektedir. Bu sorumluluk ve mücadelenin bir ayağını da dünyanın dörtte üçünü kapsayan ve yaşanabilirlik açısından stratejik bir öneme sahip olan deniz ve okyanusların sürdürülebilirliğinin sağlanmasına yönelik pratik olan “mavi girişimcilik” almaktadır.
Mavi girişimcilik kavramı deniz ve okyanus ekosistemlerinin korunması, biyo-çeşitliliğinin muhafaza altına alınması ve su kalitesinin kontrollü bir şekilde sürdürülebilirliğine yönelik girişimcilik faaliyetlerini kapsamaktadır. Mavi girişimcilik geleneksel girişimcilik düşünce ve pratiklerinden farklılaşarak “yeni girişimcilik” ve/veya “yeni nesil girişimcilik” olarak da ifade edilmektedir. Mavi girişimcilik sürdürülebilir bir şekilde ekonomik katma değer üretme potansiyeli olan iş modellerini yaratmayı ve bu yönde girişimcilik faaliyetlerini çevik yaklaşımlarla yenilemeyi veya tazelenmeyi içermektedir.
Mavi Girişimciliğin İçselleştirilmesi
Mavi girişimciliğin makro, mezo ve mikro düzeyde içselleştirilmesi gerekmektedir. Bu içselleştirilmenin gerçekleşebilmesi mavi düşünce, mavi pratik-eylem ve mavi büyüme ile sağlanabilmektedir. Bu üçlü içselleştirme kısaca şu şekilde ifade edilebilir.
- Mavi Düşünce: Mavi girişimcilik faaliyetlerinin düşünsel ve en önemli unsurudur. Nitekim maviye yönelik üretilen iş modellerinin arka planıdır. Bu iş modellerinin düşünsel boyutu/evresi olduğu için birçok kişinin etkin katılımıyla sağlanabilmekte ve düşünce daha etkin hale gelebilmektedir.
- Mavi Pratik/Eylem: Mavi girişimcilik faaliyetlerinin düşünce olarak üretilmesi yetmemekte ve pratiğe/eyleme dönüşmesi gerekmektedir. Düşünce etkin bir katılımla güçlendirilmiş olsa bile pratiğe/eyleme dönüşmedikçe anlam ifade etmemektedir. Makro, mezo ve mikro düzeyde kurumların mavi düşünceyi pratikleştirebilmesi gerekmektedir. Bunun için de üretilen düşüncenin pratiklerinin olması gerekir.
- Mavi Büyüme: Mavi girişimciliğin içselleştirilmesi için mavi girişimcilik faaliyetlerinin bir yaşam biçimine dönüşmesi gerekmektedir. Bunun için de ilgili kurumların mavi girişimcilik faaliyetlerini büyütmeleri gerekmektedir.
Mavi Girişimciliğin Saç Ayakları
Mavi girişimcilik deniz ve okyanuslardaki biyo-çeşitliliğin korunması, kimyasal atıkların zararının önlenmesi ve kirletilmenin durdurulması için etkin bir pratiğe gerek duymaktadır. Mavi girişimcilik faaliyetleri içselleştirildikten sonra pratiklerini sürdürülebilir hale gelmesi gerekmektedir. Buna göre mavi girişimcilik pratiklerinin saç ayakları 6 unsur etrafında şekillenmektedir. Bunlar turizm, deniz taşımacılığı, yenilenebilir enerji, iklim değişikliği, atık yönetimi ve balıkçılıktır.
- Saç Ayak 1-Mavi Turizm: Turizm faaliyetlerinin deniz ve okyanuslara zararının önlenmesi için bu yönde faaliyet gösteren işletmelerin eylemlerini içermektedir. İlgili kurum ve kuruluşların mavi turizmi desteklemesi gerekmekte ve aynı zamanda turizm işletmelerinin de bu yönde iş modelleri geliştirmeleri gerekmektedir.
- Saç Ayak 2-Deniz Taşımacılığı: Deniz taşımacılığı insanların yaşamları için önemli olsa da mavi gelecek için taşımacılık faaliyetlerinin denize en az zararı verecek şekilde ve iş modeli ile planlanması gerekmektedir. Taşımacılıkta denize verilen her zararın telafisi zor olmakta ve biyo-çeşitliliği olumsuz yönde etkilemektedir.
- Saç Ayak 3-Yenilenebilir Enerji: Mavi girişimcilik faaliyetlerinin bu ayağında enerjinin yenilenmesi önemli olmaktadır. Bu yönde yapılacak tüm çalışmalar mavi gelecek için önem arz etmekte ve kurumlara sorumluluk yüklemektedir.
- Saç Ayak 4-İklim Değişikliği: Mavi Girişimcilik çalışmaları aynı zamanda iklim değişikliklerine yönelik bir uygulamadır. İklim değişikliğinin kontrol atına alınması ve büyük sıfırlanma vurgusunun etkinliği açısından mavi girişimcilik önemli olmaktadır.
- Saç Ayak 5-Atık Yönetimi: Mavi girişimcilik pratikleriyle deniz ve okyanuslardaki su hijyeni, altyapı çalışmaları, sulak alanların korunması, kıyı yenileme çalışmaları, su rotalarının tespiti ve analizi, su geri kazanım çalışmalarının olması ve son olarak akıllı sistemlerle atıkların yönetimi önemli hale gelmektedir.
- Saç Ayak 6-Balıkçılık: Mavi girişimcilik deniz gıdası açısından da önemli olmakla birlikte balıkçılığın sürdürülebilirliği noktasında hayati olmaktadır. “The Economist Intelligence Unit” balıkçılıkla ilgili öngörüsünde 2030 yılına kadar her üç balıktan ikisinin balık çiftliklerinde yetişeceğini ifade etmektedir. Bu bağlamda deniz gıdasının sürdürülebilirliği açısından mavi girişimcilik pratikleri önemli olmaktadır.
Son Söz
Son olarak mavi girişimcilik stratejik bir pratik olarak makro, mezo ve mikro düzeyde önemli olmaktadır. Geleceğin mavileşmesi için ilgili kurumların mavi girişimcilikle ilgili faaliyetleri desteklemeleri ve teşvik etmeleri gerekmekte, işletmelerin rekabeti mavi eksende düşünmeleri hayatileşmekte ve son olarak mavileşme yeni bir yaşam biçimine dönüşmelidir.
Doç. Dr. Mehmet KAPLAN
Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi
Kaynakça
Austin, J. (2014). Growing Michigan’s Blue Economy. Michigan Watersheet Summit, March 26.
Çoban, M. N. ve Ölmez, Ü. (2017). Mavi Ekonomi ve Mavi Büyüme. Turkish Studies. 12(3): 155-166.
Erbaşı, A. (Edi.) (2022). Tüm Yönleriyle Yeşil İşletme. Ankara: Nobel Yayınları.
Kaplan, B. T. ve Kaplan, M. (2022). Kuramsal Arka Plan ve Söylemsel Pratikler Bağlamında Ekolojik Girişimcilik. 6. Uluslararası Katılımlı Ekonomi Araştırmaları ve Finansal Piyasalar Kongresi (IERFM).
Papatya, İ. K. ve Papatya, N. (2022). Sıfırlanan Kapitalizm ve Ekolojik Yenilik Yeşillenen İktidarın Asimetrik Rekabet Sarkacı. Ankara: Nobel Yayınları.
The Ekonomist Intelligence Unit (2015). The Blue Economy Growth, Oppurtunity and a Sustainable Ocean Economy. Gordon and Betty Moore Foundation.
