Faiz ve Döviz
Reşat BAĞCIOĞLU
Faiz Hiç Olmasa
Toplumun her kesimi faizi istemiyor. Adı faiz olan bir getiriyi kabul etmiyorlar ancak bu getirinin adını faiz koymayıp, başka bir isim koyduğumuzda, bu getiriye karşı çıkan da pek olmuyor.
Aslında faiz aynı faiz ama adı değişti.
Finans piyasalarında faiz denen olguyu tamamen yok etsek de, faiz yerine geçen başka bir ürün kullanılacaktır.
Para Piyasaları Faizsiz Olur mu?
Dünyanın neresindeki finansman araçlarına baktığınızda, faizin olmadığı bir ortamı görmek pek olası değil. Adı ne olursa olsun, nasıl bir tanımlama yaparsanız yapın, faiz; paranın süreye bağlı olarak getirisidir. Faizsiz finansal enstrüman düşünebilir miyiz? Her şeyden önce enflasyon karşısındaki kaybınızı faiz ile telafi etme yoluna gidersiniz.
Kuşkusuz ki bu kayıplar telafi edilirken;
- Faiz oranının enflasyon oranında olması durumunda gelirinizle kaybınız başa baş,
- Faiz oranının enflasyon oranının altında kalması durumunda, geliriniz enflasyon karşısındaki kaybınızı karşılamayacaktır,
- Faiz oranının gerçek enflasyon oranının üzerinde olması halinde, geliriniz, enflasyon karşısında artıda olacaktır.
Düşünceleriniz ne olursa olsun finans piyasasında bir faiz mevcudiyetinin gerçeğini kabul etmemiz gerekir.
Enflasyonist ülkelerde ise faizin dövizin yükselişini kesmek için önemli araçlardan bir tanesi olduğunu da söylemek gerekir. Piyasadaki gerçek enflasyonun altında faiz uygulandığında, piyasanın dinamiklerine ters düşecek ve buna bağlı olarak dövizin hareketi yukarı yönlü olacaktır.
Döviz ve Piyasa Dinamikleri
Döviz hangi koşullarda yönünü yukarıya çevirir?
Dövizi frenleyecek finansal enstrümanlardan bir tanesi şüphesiz ki faizdir. Faizin piyasa gerçeğinde uzak kalması halinde; yani piyasadaki gerçek enflasyon göstergesi kadar faiz uygulanmaması durumunda dövize ilişkin tablonun da yıllardır yukarıdaki görüldüğü gibi kalması da sürpriz olmayacaktır. Kuşkusuz dövizin yukarı yönlü hareketine fren sadece faiz olmayıp, dövizin tüm hareketlerinin kısıtlanması;
- TCMB’na zorunlu döviz karşılıklarının arttırılması,
- Karşılıklara hiç faiz verilmemesi veya verilen faizin azaltılması,
- Dövizin yukarı yönlü hareketinin önlenmesi için piyasaya dövizle müdahale edilmesi
gibi etkenleri saymamız mümkündür.
Ancak dövizin yukarı yönlü gitmesinin oldukça çok nedenleri vardır;
Başlıca nedenler;
- İthalatımızın ihracat kalemlerinden daha fazla olması, katma değeri fazla olan ihraç malların üretimi az, ithal edeceğimiz malların fazla oluşu aynı zamanda cari açığı oluşturacak ve döviz talebi meydana gelecek. Döviz talebi, dövizin yukarı yönlü hareket etmesine neden olacaktır,
- Cari açığın sürekli var olması ülkemizin dövize olan talebini üst seviyele çıkartacaktır,
- Döviz fiyatlarının yukarı yönlü hareket etmesiyle, milli paramız değer kaybeder, enflasyon yükselir. Enflasyonun yükselmesiyle üretim maliyetleri artar,
- Artan üretim maliyetleri, ihraç kalemlerine yansıtılacak, ihracatçılar yüksek maliyetli üretimle elde edilen ihraç mallarının global pazarda pazarlanmasında rekabetten yoksun kalacak. Bunun sonucunda ihracat kalemlerinin düşmesinin bir nedeni olan yüksek maliyet asli sorun olarak ihracatı engelleyecektir.
- Döviz piyasası sisli havayı sevmez. Piyasa net ve berrak olmalı. Sisli piyasa havasında dövizin ateşi daima yukarı yönlüdür. Otoritelerin söylemleri piyasanın havasını asla bozmamalı; net, açık, tutarlı söylemler olmalıdır.
Faiz ve Döviz
Piyasa dinamiklerine müdahale edildiğinde, rakamlar geçici olarak müdahale koşullarının gerektiği yere gelse de, piyasanın değişmez gerçeği faizlerin gerçek enflasyon rakamlarından farklı olması halinde piyasa dinamiklerindeki denge bozulacak, döviz yükselmeye devam edecektir.
Reşat BAĞCIOĞLU
ICC Uluslararası Ticaret Odaları
Türkiye Milli Komitesi
Türkiye Bankacılık Komite Başkanlığı Üyesi