Yavaş moda, 1980’li yıllarda tüm dünyaya yayılmaya başlayan hızlı moda anlayışına tepki olarak doğan yeni bir akım. Kıyafetlerin artık kullan – at bardaklar misali kullanılmaya başladığı günümüz moda sektöründe köklü değişiklikler yapılması gerekiyor. Yavaş moda konsepti bu bağlamda modada gerçek anlamda sürdürülebilirliğin sağlanmasına yardımcı olabilir. Temelde kıyafetlerin çok daha uzun süreli kullanılmasını ve ömrünü tamamladıktan sonra başka amaçlarla yeniden değerlendirilmesini öngörüyor yavaş moda hareketi. Bunun için üreticilere ve tüketicilere ayrı ayrı sorumluluklar düşüyor. Bu akıma katılan insanlar satın aldıkları ürünleri nasıl daha uzun kullanacaklarına odaklanıyor ve bilinçli bir tüketici olarak ürünün mağaza rafına gelene kadarki tüm sürecine hakim olmaya çalışıyor. Moda markaları ise çevresel ve sosyal performansı yüksek ürün, hizmet ve süreçler geliştirerek küresel tekstil sektörünün sürdürülebilir hale getirilmesine destek oluyor.

Kabul edelim veya etmeyelim, kıyafetlerimizin gardıroplarımızdaki ömürleri gerçekten çok kısaldı. Eskiden baştan aşağı yenilenmesi yıllar sürerken şimdilerde birçoğumuz yılda bir hatta altı ayda bir yeniliyor tüm gardırobunu. Dünyanın giderek sonunu getiren müthiş tüketim çılgınlığı, tekstil / moda sektöründe de kendini gösteriyor. İşin kötüsü bir kıyafetin; gömleğin, pantolonun, tişörtün vs kalitesini sadece taşıdığı marka logosu cinsinden tayin ediyoruz. Evet, her üründe olduğu gibi kıyafetlerde çok farklı kalite seviyeleri var. Fakat bizim moda anlayışımız bundan çok daha derin olmalı. Öncelikle daha az kıyafet satın almaya başlamalı; daha sonra ise bu kıyafetleri sürdürülebilirlik esaslarına uygun olarak seçmeliyiz. Yavaş moda da tam bu noktada devreye giriyor işte. Başına hangi sıfatı (sürdürülebilir, yeşil, çevreci, eko vs) koyarsanız koyun moda anlayışınız “yavaş” ise her birini kapsıyor demektir.

Yavaş modanın geçmişi çok eski değil. 2007’de yazılan bir makale üzerine başlıyor akım. Makalenin yazarı Kate Fletcher, bir tekstil profesörü ve ömrünü daha sürdürülebilir bir moda anlayışı inşa etmeye adamış bir isim. Yavaş moda ile ilgili kaleme aldığı makale bunu başarıyor ve ortaya yeni bir moda konsepti çıkıyor. Kate Fletcher, hızlı modanın asıl özelliğinin “hızlı” olması değil insanları açgözlü hale getirmesi olduğunu savunuyor. Ve bu moda anlayışının sadece büyük markalara para kazandırdığını ve insanlara geçici mutluluklar sattığını ifade ediyor. Önerisi olan yavaş moda tarzında ise insanlar az sayıda fakat gerçek anlamda kaliteli; ekolojik sorumluluğu yüksek ve sosyal adalete uygun üretilmiş kıyafetleri tercih ediyor.

Yavaş moda konseptinin bir tercihten ziyade zorunluluk olarak görülmesini sağlayan ve Kate Fletcher ve onun gibi düşünenleri haklı çıkaran; yavaş moda akımında bir dönüm noktası olan olay ise 2013’te gerçekleşiyor. Ne yazık ki çok üzücü bir olay vesile oluyor bu dönüşüme. Hatırlamak dahi istemeyeceğimiz Bangladeş’teki Rana Plaza olayında, içerisinde dünyaca ünlü markalara üretim yapan tekstil atölyeleri bulunan büyük plaza yıkılıyor ve binden fazla insan hayatını kaybediyor. Sonradan ortaya çıkıyor ki burada yaşayan insanlar hiç de güvenli, sağlıklı ve adil şartlarda çalışmıyor ve hak ettikleri ücreti alamıyorlarmış. Buradaki en önemli detay ise şu; böyle bir olay yaşanmasa bu markaların müşterileri böyle bir bilgiyi asla öğrenemeyeceklerdi. Yavaş moda akımı ile insanlar giydikleri kıyafetlerin adeta izlerini sürmeye başladı ve birçok bilinçli tüketici bir kıyafet satın almadan önce onun nerede, ne zaman, nasıl ve kim tarafından üretildiğini sorgular hale geldi. İşte moda endüstrisinde görmek istediğimiz manzara gerçekten de bu.

Yavaş Modanın İlkeleri

Yavaş moda felsefesi çok yeni olmasına rağmen birçok bilinçli tüketici üzerinde etkili olmaya başladı. Yine büyük ya da küçük birçok marka yavaş moda akımına uygun ürün ve hizmetler geliştirmeye başladı. Yavaş modayı bu kadar değerli yapan temel ilkelere bakalım şimdi de biraz.

• Yavaş modada, hızlı moda anlayışında olduğu gibi sezonluk, düşük fiyatlı, kaliteli gibi görünen fakat çoğunlukla kalitesiz ürünlere yer yoktur. Trendler sürekli değişmez, insanlara ihtiyacından fazla kıyafet satma hedefi yoktur. Zira, aşırı tüketim çılgınlığı doğaya ve topluma ağır bedeller ödetir. Yavaş moda konseptinde bu konuda net bir farkındalık vardır.
• Yavaş modada çevre ile toplumsal yapının iç içe olduğunu bir bütünlük vardır. Yani moda endüstrisindeki her eylem, sadece finansal parametreler ile değil bir bütün olarak ele alınır.
• Ekolojik, sosyal ve kültürel farklılıkların korunması yavaş modanın ana temalarından biridir. Bu moda akımında geleneksel iş modellerinin yanında ikinci el kıyafet, geri dönüştürme, elbiselerin değiştirilmesi gibi iş modellerine de yer vardır. Bu da sosyokültürel yapısı farklı olan insanları bir araya getirmede önemli rol oynar. Aynı zamanda yeni ürünler doğa ile uyumlu olarak geliştirildiğinden çevresel yapı ve ekosistemler korunur.
• Yavaş moda anlayışıyla uyumlu ürün ve hizmetler sunan şirketler sosyal uygunluk kriterlerini gözetirler. Bu bağlamda çalışanlar, sosyal haklar, adil ücret, insan yakışır çalışma koşulları, iş sağlığı ve güvenliği, yasal çalışma süreleri vb gibi konularda hak ettikleri muameleyi görürler (Rana Plaza olayını hatırlayalım!).
• Yavaş moda akımında ürünler sadece estetik kaygılar veya ticari hedefler ile tasarlanıp üretilmez. Etik, toplumsal ve insani değerler de ön plandadır. Her ürünün bir hikayesi vardır ve ürünlerin onları kullananlar ile adeta duygusal bir bağ kurması istenir.
• Yavaş moda, moda endüstrisinin tüm paydaşlarını bir araya getirmeyi amaçlar. Bu bağlamda, üreticiler, tedarikçiler, tüketiciler, işverenler vs aynı hedef doğrultusunda çalışırlar.
• Daha az kaynak kullanmak ve kaynak çeşitliliği yaratmak bir diğer önemli ilkedir. Bu bağlamda, sürdürülebilir kıyafetler üretilerek sürekli yeni kaynak kullanımının önüne geçilmeye çalışılır. Aynı zamanda ikinci el kıyafet kullanımı ve geri dönüşüm gibi iş modelleri de bu hedefi destekler.
• Yavaş moda, modası hızlı bir şekilde geçen ürünler değil, her zamana uygun; zamanın ve mekanın gerekliliklerini karşılayan ürünler üretmeye odaklanır. Bu da kaliteli, şık, uzun ömürlü, sağlıklı ve güvenli kıyafetler anlamına gelmektedir.
• Yavaş moda akımında ürünlerin piyasaya rekabetçi fiyatlar ile sunulması hedeflenir. Ürün fiyatları biraz yüksek olabilir fakat bunun nedeni sadece eko trendlere uygunluktan değil, ürünün gerçek fiyatının öyle olması gerektiğinden kaynaklanır.
• Yukarıdaki madde ile uyumlu olarak; insanlar ürün seçimi yaparken fiyat / performans konusunda daha bilinçli davranırlar. Bir ürüne sadece marka olduğu için değil, onu uzun süre kullanacağı için yüksek fiyat ödeyeceklerinin farkındadırlar.

Ne Yapabiliriz?

Sürdürülebilirliği bir bütün olarak hayatımıza adapte etmek için nasıl ki eğitimde, ticarette, sanatta, teknolojide vs sürdürülebilir olmak gerekiyorsa modada da ürdürülebilirlik prensiplerine uygun olarak hareket etmek gerekiyor. Yavaş moda bu bağlamda sürdürülebilirliğin moda ve giyim sektöründeki karşılığıdır diyebiliriz. Üreticileri ve tüketicileri ortak bir paydada buluşturur. Bunun için çok kompleks sistemlere de gerek yoktur. Kıyafet alışverişlerimizde yıllardır süregelen bazı alışkanlıklarımızı değiştirdiğimiz takdirde yavaş moda akımına dahil olabiliriz.

Sadece alışveriş merkezlerinden değil yerel üreticilerden alışveriş yaparak başlayabiliriz işe. Ürünlerin sadece fiyat ve beden ile ilgili etiketlerini değil, bize sürdürülebilirlik konusunda fikir verecek bilgilerin yer aldığı etiketlerini inceleyebiliriz. İkinci el kıyafet kullanımının çok normal bir şey olduğunu kabul edip bunu hayatımızın rutinlerinden biri haline getirebiliriz. Eskiyen kıyafetlerimizi tamir ettirmek de yavaş modaya dahil. Gerçek kaliteyi markanın değil, ürünün amacına uygun şekilde kullanılma süresinin belirlediğini de unutmayalım. Tarzımızın farkında olarak uzun süre giyebileceğimiz kıyafetleri seçmeye özen gösterelim. Bu eylemlerimiz zamanla çevremizdekilere örnek olmamızı ve modada sürdürülebilir değerler yaratmamızı sağlayacaktır.