Tek Tıkla Ödeme Kolaylığı
7/24 Canlı Destek
%100 Sorunsuz Alışveriş
Sürdürülebilirlikten Döngüsel Ekonomiye
M. Efsun Yüksel Tunç
Eğitmen ve Yönetim Danışmanı
Yaşam ve Yönetici Koçu
Uzun yıllardır “sürdürülebilirlik” kavramı, satınalma dünyasının en önemli gündemlerinden biri. Ancak bugün geldiğimiz noktada, sürdürülebilirlik tek başına yeterli değil. Çünkü sürdürülebilirlik, çoğu zaman “zararı azaltmak” üzerine kurulu bir yaklaşımı temsil ediyor. Oysa artık bizler, yalnızca zararı azaltmayı değil, aynı zamanda değer yaratmayı, kaynakları döngüsel biçimde yönetmeyi ve kapalı döngü tedarik zincirleri kurmayı konuşuyoruz. Bu yeni bakış açısına döngüsel ekonomi diyoruz.
Ellen MacArthur Vakfı’nın tanımına göre döngüsel ekonomi, “atığı ve kirliliği tasarımdan çıkaran, ürün ve malzemeleri mümkün olduğunca uzun süre kullanımda tutan ve doğal sistemleri yeniden üreten” bir sistemdir. Yani yalnızca çevreye duyarlı olmak değil, iş modellerimizi ve satınalma stratejilerimizi kökten değiştirmek anlamına geliyor.
McKinsey’nin raporları, döngüsel ekonomi uygulamalarının 2030 yılına kadar Avrupa’da yıllık 1,8 trilyon euro’luk net fayda sağlayabileceğini öngörüyor. Yani bu yalnızca çevreye duyarlı bir adım değil, aynı zamanda ciddi bir iş fırsatı. Satınalma profesyonelleri olarak bizler için döngüsel ekonomi üç kritik sebep yüzünden önemli hale geliyor:
- Kaynak Kıtlığı: Doğal kaynakların hızla tükenmesi, özellikle metal, nadir elementler ve su kullanımında büyük risk yaratıyor.
- Müşteri ve Regülasyon Baskısı: Özellikle Avrupa Birliği’nin “Yeşil Mutabakatı” (Green Deal), karbon ayak izini azaltmayan ve kapalı döngü sistemlere geçmeyen şirketlerin rekabet gücünü düşürüyor.
- Maliyet ve Verimlilik: Atığın azaltılması, geri dönüşüm ve yeniden kullanım stratejileri uzun vadede maliyetleri ciddi şekilde düşürüyor.
Harvard Business Review’da yayınlanan bir makalede şu ifade geçiyor: “Circular supply chains are not just a sustainability initiative; they are a competitive advantage.” Yani döngüsel tedarik zincirleri yalnızca çevre için değil, şirketlerin stratejik geleceği için de avantaj sağlıyor.
Döngüsel ekonomi anlayışı satınalma ekiplerine yepyeni sorumluluklar yüklüyor. Geleneksel satınalma, malzeme ve hizmetlerin fiyat, kalite ve teslim süresine odaklanırken; döngüsel ekonomi ile ürünün yaşam döngüsünün tamamı dikkate alınmak zorunda. Peki, biz satınalma profesyonelleri olarak bunu nasıl uygulayabiliriz?
- Yaşam Döngüsü Analizi (LCA) Yapmak
Ürünün hammaddesinden kullanım ömrü sonuna kadar tüm aşamalarını değerlendirmek ve karbon ayak izi, enerji tüketimi, su kullanımı ve atık üretimi gibi kriterleri ölçmek
- Geri Dönüştürülmüş ve Yenilenebilir Malzeme Kullanmak
Tedarikçilerden yalnızca yeni kaynak değil, geri dönüştürülmüş içerik talep etmek, örneğin otomotiv sektöründe geri dönüştürülmüş plastik ve alüminyumun payı giderek arttığının farkında olmak
- Tedarikçi Ekosistemini Güçlendirmek
Döngüsel ekonomiyi yalnızca tek bir firmanın değil, tüm ekosistemin işi olarak görmek ve bu nedenle satınalma departmanlarının, tedarikçileriyle iş birliği yaparak kapalı döngü sistemler kurmasını sağlamak
- Ürün Yerine Hizmet Satın Almak
Artık “ürün” değil, “sonuç” satın almak, örneğin, yazıcı satın almak yerine “baskı hizmeti” almak ya da aydınlatma ürünleri yerine “aydınlatma hizmeti” satın almak
Döngüsel ekonomide satınalma uygulamalarına şöyle bir bakacak olursak:
Philips: Aydınlatma sistemlerini ürün olarak değil, “ışık hizmeti” olarak satıyor. Böylece ürünün ömrünü uzatıyor, geri dönüşümü kendi üstleniyor.
IKEA: Tedarik zincirinde %100 yenilenebilir enerji ve geri dönüştürülmüş malzeme hedefi koydu. 2030’a kadar tüm ürünlerinde kapalı döngü sağlamak istiyor.
Renault: Araç parçalarını yeniden üretim (remanufacturing) süreciyle kullanıma sokuyor, böylece maliyetleri düşürürken atığı da azaltıyor.
Bu örnekler bize gösteriyor ki döngüsel ekonomi yalnızca bir vizyon değil, bugün dünyada başarıyla uygulanan bir gerçeklik.
Döngüsel ekonomiye geçişte satınalma profesyonellerinin rolü kritik. Çünkü bizler tedarikçi seçiminde, sözleşme süreçlerinde, ürün ve hizmet şartnamelerinde doğrudan etkiliyiz. Birleşmiş Milletler Çevre Programı’nın 2023 raporunda şu vurgu yapılıyor:
“The purchasing decisions made by procurement professionals can accelerate or delay the global transition to a circular economy.” Yani vereceğimiz kararlar, yalnızca şirketimizin değil, dünyanın geleceğini de şekillendiriyor.
Bugün sürdürülebilirlikten döngüsel ekonomiye geçiş, satınalma profesyonelleri için artık bir tercih değil, zorunluluk. Yeşil satın alma, döngüsel ekonomi anlayışının ilk adımı olabilir; ancak geleceği şekillendirecek olan kapalı döngü tedarik zincirleridir. Bizler satınalma profesyonelleri olarak yalnızca maliyet avantajı değil, aynı zamanda çevresel ve sosyal değer yaratmayı da sorumluluğumuz olarak görmeliyiz. Döngüsel ekonomi, işimizi daha stratejik, daha etkili ve daha anlamlı hale getiriyor. Çünkü artık biliyoruz ki: En büyük rekabet avantajı, dünyanın kaynaklarını akıllıca ve döngüsel biçimde kullanabilmekten geçiyor.
M.Efsun Yüksel Tunç
Eğitmen ve Yönetim Danışmanı
Yaşam ve Yönetici Koçu
efsun@indus.com.tr
https://www.linkedin.com/in/efsunyukseltunc/
Instagram @indusefsun
Durun hemen üretim ve satışa dayalı mal ve hizmetleri saymaya başlamayın. Mal ve hizmete gelene kadar, esas tedarik edilmesi gerekenler var!
“Bugünün iş dünyasında çalışanlar için önde gelen faktörler ne?” diye soracak olursanız bu konuyu araştırmalar ve gözlemlerim ile açıklamak isterim. Yolun daha başında olan biri olarak rahatlıkla yanıtlayayım: İlham veren liderlik, güven kültürü, adil maaş ve esnek çalışma bugünün çalışanları için önde gelen başlıklar. Siz okurlar için biraz daha detaylı bahsedelim… Son yıllarda, Z kuşağıyla birlikte, çalışanlar iş fırsatlarını yalnızca marka prestijine göre değerlendirmiyor. Onlar için empati odaklı liderlik, şirket değerleri, kurum kültürü, hibrit çalışma imkânları, günlük iş ahlakı ve şüphesiz maaş; CV’de yer alan “büyük marka” isimlerinden daha önemli bir konumda.
Bazı yollar sadece A noktasından B noktasına gitmez; ülkeleri, ekonomileri, hatta gelecek yüzyılın güç dengelerini birbirine bağlar. Zengezur Koridoru da tam olarak böyle bir yol. Haritada ince bir çizgi gibi görünen bu hat, Azerbaycan’ın batısı ile Nahçıvan’ı birleştirirken, Türkiye’den Çin’e, Rusya’dan Avrupa’ya kadar uzanan bir ekonomik damarın ana parçasına dönüşme potansiyeline sahip.
İtirazen Şikayet Konusu; Başvuru sahibinin dilekçesinde özetle; Teknik Şartname’nin ekinde yer alan EK:2 Listesi’nde, ……… Devlet Hastanesi edta’lı tüp: 300.000, vakumlu iğne ucu:350.000, holder 350.000 adet, talep edildiği, hastanelerin kan alma bölümünün doğal akışı gereği polikliniklerden bir hastadan çoğunlukla birden çok tüple numune alımı istemi yapıldığı, örneğin bir hastadan dahiliye polikliniğinden yapılan tetkik isteminde hem jelli tüp, hem edta’lı tüp hem de sedimantasyon tüpüyle numune alımı yapılması istendiği, belirtilen bu tüplere numune alımı içinse bir adet vakumlu iğne ucu bir adet holder kullanımı yapıldığı, fakat EK:2 Listesi’nde ………. Devlet Hastanesi’ne ait talep miktarlarında bulunan vakumlu iğne ucu ve holder adetleri kuruma ait test miktarından (262.500) hem de açıkladığımız sebeplerle istem sayısında tüp dağılım oranından yüksek adetlerle istem yapıldığı, bu durumun ihale maliyetini arttırdığı, dolayısıyla birim test fiyatını yükselttiği, kuruma ait talep miktarlarının diğer hastanelerin miktarlarını da dikkate alarak yeniden düzenlenmesi gerektiği iddialarına yer verilmiştir.
Günümüz Türkiye’sinde şirketler ayakta kalma mücadelesi verirken; bir yandan maliyetleri azaltmaya çalışıp bir yandan da sürdürülebilir geleceğe katkı sağlamanın sorumluluğunu üstlenmeye çalışıyor. Bu yazımda, teslim şekillerinin yeşil teslimatla nasıl optimize edilebileceğini değerlendireceğim. Bu değerlendirmeye geçmeden önce, dış ticarette sıklıkla duyduğumuz ve teslim şekillerini belirleyen Incoterms kavramını kısaca tanımlamak faydalı olacaktır.
Kara Yolu Taşımacılığı
Demiryolu Taşımacılığı
Deniz Yolu Taşımacılığı
Hava Yolu Taşımacılığı
Satın alma, sadece fiyat konuşulan bir süreç değildir. Her teklif, her sessizlik, her “daha sonra döneceğim” cümlesi, bir stratejinin parçasıdır. Tedarikçilerle yapılan pazarlıklar, aslında görünmez bir satranç tahtasında oynanan hamleler gibidir. İşte tam da bu noktada devreye oyun teorisi girer.
6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’na göre arabuluculuk; sistematik teknikler uygulayarak, görüşmek ve müzakerelerde bulunmak amacıyla tarafları bir araya getiren, onların birbirlerini anlamalarını ve bu suretle çözümlerini kendilerinin üretmesini sağlamak için aralarında iletişim sürecinin kurulmasını gerçekleştiren, tarafların çözüm üretemediklerinin ortaya çıkması hâlinde çözüm önerisi de getirebilen, uzmanlık eğitimi almış olan tarafsız ve bağımsız bir üçüncü kişinin katılımıyla ve ihtiyarî olarak yürütülen uyuşmazlık çözüm yöntemi olarak tanımlanmaktadır (6325/m.2-1-(b)).
Ülkemizde ihracatçılarımızın durumuna göz atıldığında, gerçek anlamda ülkemizin ihtiyacı olan döviz getirtme konusunda haklarını ayrı bir yerde tutmamız gerekir. Döviz kaybeden değil, döviz kazandıran kurumlardır. Ülkemize hem döviz kazandırıyor ve bu bağlamda TCMB’nin döviz rezervlerinin artmasında olumlu bir katkı veriyor, hem de istihdam yaratarak çalıştırdıkları kişilere kazanç temin etmektedirler.
İhracatçının düşündüğü hususların bir tanesi; döviz kurunun enflasyon oranında artmayıp, döviz artış hızının enflasyonun oldukça gerisinde kalması, bunun sonucunda da üretim ve ihraç ürünlerinin maliyet fiyatı dahi uluslararası piyasalarda rekabetin oldukça uzağında kalmasına sebep olmaktadır.
İhracatçının aklından geçen dolar fiyatı bugün için hayal rakam olsa da, hayal etmenin bir sıkıntısı yok.