Yöneticinin Zihnindeki Çalışan Tipleri
Prof. Dr. Umut OMAY
Bunca yılda edindiğim tecrübe ve gözlemlerim bana yöneticilerin bir iş yerindeki çalışanları 3 farklı şekilde kategorileştirdiğini gösterdi. Çalışma hayatındaki sorunların önemli bir kısmının yöneticilerin zihinlerindeki bu kategorileştirmeden kaynaklandığını söyleyebilirim.
Buna göre yöneticiler yapılması gereken bir iş olduğunda çalışanları şu şekilde kategorileştirirler:
1) O işi yapabilecekler,
2) O işi yapamayacaklar,
3) Diğerleri.
Yönetici “o işi yapabilecekler ve yapamayacaklar” kategorisindekileri ismen bilir ve bir şekilde, doğru ya da yanlış olarak niteliklerine ilişkin bir değerlendirme yapmıştır. “Diğerleri” olarak tanımlananlar ise yöneticinin isimlerini ve niteliklerini bile bilmediği, onun gözünde yeri geldiğinde ufak tefek işleri ve rolleri üstlenebilecek çalışanları, kısaca o iş yerindeki figürasyonu oluşturmaktadır.
Bu üçlü ayırım çoğunlukla yöneticinin sübjektif değerlendirmesi sonucunda ortaya çıkmaktadır. Bu durumda kimin birinci, kimin ikinci ve kimin üçüncü grupta yer alacağı, etiketleme ve damgalama gibi süreçler sonunda yöneticinin zihninde sosyal kategorileştirme söz konusu olmaktadır.
Yöneticinin çalışanlarını sosyal kategorileştirme çerçevesinde ele almasının, her bir çalışan ve durum için ayrı ayrı değerlendirme yapmaktan kaçınmasının, böylelikle de bilişsel tasarruf sağlamak istemesinin bir sonucu olduğu söylenebilir (1).
Bir çalışanın etiketlenmesi (iyi, kötü, çalışkan, tembel, vb) ya da damgalanması (mezun olduğu okul, memleketi, giyim tarzı, vb) sonucunda sosyal kategorileştirmeye uğraması ister istemez yöneticinin o çalışanla ilgili beklentilerini ve böylece o çalışana yönelik tutum ve davranışlarını etkileyecektir. Böyle bir durumda “golem etkisi” gibi durumların ortaya çıkması kaçınılmaz olmaktadır. Çalışanın “olumsuz ya da önemsiz” gibi bir sıfat çerçevesinde kategorileştirilmesi bu çalışanın yeteneklerini ve becerilerini kullanma ve gösterme fırsatını engelleyecektir. Çalışanın “olumlu” kategorisinde tanımlanması ise “pygmalion etkisi” gibi etkilere neden olabilmektedir. Kısacası yöneticinin sübjektif değerlendirmesi sonucunda beklenen sonuçlara çoğunlukla ulaşılmış olmaktadır (2, 3).
Burada yöneticinin sübjektif değerlendirmesi bazı durumlarda doğru sonuçlara ulaşılmasını sağlayabileceği gibi bazı durumlarda olumsuz sonuçların ortaya çıkmasına neden olabilir. Örneğin “o işi yapabilecekler” kategorisindeki bir çalışanın iş yükü ister istemez artacaktır. Ya da yöneticinin aslında o işle ilgili yeteneği ya da becerisi olmayan bir çalışanı görevlendirmesi o işin başarısızlıkla sonuçlanmasına neden olabilecektir.
Bu nedenle çalışanların objektif kriterle değerlendirilmesi ve bunun bilimsel temellere dayanan bir sistematikle yapılması son derece önemlidir. Ne var ki, belki farklı bir bakış açısıyla konuya yaklaşıp, yöneticinin iş ve görev verme performansını da ölçmemiz, elde edilen sonuçlara bakarak doğru işi doğru çalışanlara verme yeteneğine ve becerisine sahip olup olmadığını da değerlendirmemiz gerekir. Ne dersiniz?
Prof. Dr. Umut OMAY
Kaynaklar
(1) Sürgevil, O. (2008), “Farklılık Kavramına ve Farklılıkların Yönetimine Temel Oluşturan Sosyo-Psikolojik Kuramlar ve Yaklaşımlar”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11 (20), s. 116.
(2) Omay, U. (2023), “Başarısız Olacağını Biliyordum!”, Çevrim içi: https://satinalmadergisi.com/basarisiz-olacagini-biliyordum/, (13.07.2024).
(3) Omay, U. (2023), “Favori Çalışanımın Başarılı Olacağını Zaten Biliyordum”, Çevrim içi: https://satinalmadergisi.com/favori-calisanimin-basarili-olacagini-zaten-biliyordum/, (06.07.2023).
PROF. DR. UMUT OMAY – MAKALE LİSTESİ
GİRİŞİMCİLİK VE YÖNETİCİ GÜÇLENDİRME
- Girişimciliğin Yeni Boyutu: Uluslararası Girişimcilik
- Nakit Öldü, Yaşasın Nakit Akışı!
- Fiyatı Kim Belirler?
- Tatlı Kâr Tuzağı
- Her Yeni Güne Borçla Başladığınızı Biliyor musunuz ?
- Ya Bir Gün Asgari Sermaye Tutarı Artırılırsa ?
- İşletmelerin Patlamaya Hazır Bombaları
- İş Yaşamındaki Filler ve Pireler
- Yöneticinin Zihnindeki Çalışan Tipleri
- B Planı Rehaveti
- İyi Bir Yöneticinin Gizli Silahı: Eleştiren Dostlar
- Önemsiz Aciliyetler
- Kızıl ve Mavi Okyanus Stratejileri
- Ölçerken Yanılmak
- Başarılı Bir Sunum İçin 10/20/30 Kuralı
- Örgütsel Ölümün ve Yenilenmenin Beş Aşaması
- Şirketinizin Kuğularının Hangi Renk Olduğunu Biliyor musunuz ?
- İşletmeniz Kanlı Canlı Bir Makine Olabilir mi ?
- Akıllı Hedeflerle Yönetme Sanatı !
- Çalışanlarınıza Bir de Johari Penceresinden Bakmaya Ne Dersiniz ?
- Bir Sayfa Fotokopi Çekmek İçin Kaç Kişi Gerekir ?
- Beş Yıl Tecrübeli Yeni Mezun
- Müşterilerinize İşgörenlerinize Davrandığınız Gibi Davranmayı Düşünür müydünüz ?
- Neden Bir Çift El Kiraladığımda Aynı Zamanda Bir İnsan da Almış Oluyorum ?
- Sermayemin Tamamını Bilançomda Gösterebilir misin Abidin ?
PAZARLAMA
- Kalite Senfonisi
- Beşi Bir Arada: Çok Duyulu Pazarlama
- Fijital Yerlilerle Tanışmaya Hazır mıyız ?
- Pazarlamanın Ötesine Geçmek: Metapazarlama ve Pazarlama 6.0
SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK
İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ
- İşveren Markası Yönetimine Bir Eleştiri: Çalışanlar Homojen Değildir!
- İşverenin Markalaşması
- Çalışan Devir Oranı Bize Neler Anlatabilir?
- Çalışan Bağlılığı: Platonik Bir Aşk Hikayesi mi?
İŞ DÜNYASINDA TUTUM VE DAVRANIŞ
- Nerede O Eski Beceriler!
- Henüz Demenin Sihri
- Yetenek Yanılgısı
- Başarısız Olacağını Biliyordum !
- Favori Çalışanımın Başarılı Olacağını Zaten Biliyordum
- Kontrol Odağı ve Başarı
- Bu Taşla Acaba Kaç Kurbağa Ürkütebilirim?
- Piyangodan Para Çıktı ! Hemen İstifa Ediyorum !
- Kraliçe Arıların Taht Kavgası
- Çok Yoğun, Hep Meşgul !
- Daha Nice Terfileriniz Olsun !
- İşinizin Vitamin Değerlerini Ölçtürdünüz mü ?
- En İyi Müdür Oskarı
- Tükenmişlik mi Kronik Yorgunluk mu ?
- Başarıyı İçselleştirememek: Impostor Fenomeni
- İş Sağlığı ve Güvenliğinin Yeni Bir Gündem Maddesi Olarak Karoshi
- Makbul İşkolik – Kötü İşkolik
- Uzmanlaşma Konusunda Ustalaşmak
- İş ve Meslek Karmaşası
- Kayıt Dışı İstifa
- Vasıf Yanılgısı
DİĞER KONULAR