VESAİK MUKABİLİ İŞLEM (CASH AGAINST DOCUMENTS) NEDİR?

Alıcı ve satıcının yaptıkları anlaşma çerçevesinde, ihracatçının sözleşme konusu mallarını ithalatçının ülkesine göndermesi, akabinde malların gümrükten çekilmesine yarayan konşimento, fatura, poliçe gibi vesaikin ihracatçının bankası aracılığı ile tahsil edilmek üzere ithalatçının bankasına gönderilmesi, ithalatçının bankası tarafından ithalat bedelinin tahsil edilmesinden sonra vesaikin ithalatçıya teslim edilmesi, tahsil edilen bedelin ise bankacılık kuralları çerçevesinde ihracatçının bankasına transfer edilmesi ve bedelin ihracatçının ülkesindeki yerel mevzuat çerçevesinde ihracatçıya ödenmesine vesaik mukabili işlem (CAD – Cash Against Documents) denir.

Uluslararası ticarette vesaik mukabili işlemde alıcı ve satıcı arasında iyi niyetle davranmaları ve malların hazırlanması konusunda yeterli özeni göstermeleri esastır. Güven her ne kadar esas olsa da bu güvenin alıcı ve satıcı arasında tam anlamıyla söz konusu olmayıp, güvenin bankalara karşı vazgeçilmez bir unsur olduğu gözden kaçırılmamalıdır.

VESAİK MUKABİLİ İŞLEMDE ULUSLARARASI TEAMÜLLER

Uluslararası ticaretteki ödeme şekillerinden bir tanesi olan vesaik mukabili  (CAD – Cash Against Documents) işlemler gerek ithalat, gerekse ihracat bacağında ithalatçı ve ihracatçı taraflara bir takım sorumluluklar getirmiştir. Uluslararası ticaretin vesaik mukabili ödeme şekline göre yapılan alım ve satımların kuralları;

International Chamber and Commerce’nin Uniform Rules for Collection

Brochure no: 522

kitapçığında belirlenmiş olup, bir kanun olmasa da tarafların uymaları gereken yeknesak kaide ve kuralları ortaya koymuştur.

Gerek ithalatçı, gerekse ihracatçı URC 522 Sayılı Broşür’deki kurallara tamamen uyum sağladığında zaten sorundan bahsetmek de söz konusu olmayacaktır. Vesaik mukabilinde asıl sorun tarafların iyi niyetten yoksun olarak davranış sergilemeleri halinde vesaik mukabili ödeme şekli kırılganlık göstermeye oldukça yatkındır. Uluslararası kurallar hem alıcı hem de satıcı için aynı mesafededir. Her iki tarafı korumaktadır. Ancak her ödeme şeklinde olduğu gibi vesaik mukabili ödeme şeklinde de gerek ithalatçı, gerekse ihracatçı bir açık kapı yaratarak kuralları kendi lehine çevirmeye çalışabilir.

VESAİK MUKABİLİ ÖDEMENİN KURALLARI İHRACATÇIYI NE KADAR KORUYOR?

CAD – Cash Against Documents – Vesaik Mukabili ödeme şeklinin özelliklerine ihracatçının penceresinden baktığımızda;

• İthalatçı ödeme yapmadan malları gümrükten alamayacağını,
• Vadeli bir poliçeyi kabul etmeden malları çekemeyeceğini,
• Vadeli bir poliçeye ithalatçının bankasından aval (garanti) verdirmesi halinde, poliçeyi iskonto ettireceğini
• Ödeme veya poliçe kabulüne değin mallar üzerindeki sahipliliğini sürdürür.
• İhracatçı dilerse farklı bir ithalatçıya malı satma opsiyonunu elinde bulunduracağını,
• Vesaikin tüm yönetimi, yönlendirmesi ve tek patronun ihracatçının kendisi olduğunu
• Bu yöntemin yalın ve ucuz olduğunu,
• Gerekirse vesaiki bankasına teminata vererek finansman sağlama olanağına sahip olduğunu bilir.

İhracatçının elinde böylesine koruyucu opsiyonu varsa, URC 522 Sayılı Broşür muhtemelen ihracatçıyı koruyor diyebilir miyiz? Elbette diyemeyiz. İhracatçının böylesine hakları varken, ithalatçının alım satım sözleşme hükümlerine uymaması ve vesaikin bankadan alınmaması, dolayısıyla malların gümrükten çekilmemesi durumunda ihracatçı için sorun başlamış demektir. Malların gümrükte beklemesi olası ardiye ve demuraj masraflarını da beraberinde getireceği gibi, bozulabilen malların ihracında malların uzun süre gümrüklerde bekletilmesi  ihracatçı için bir dezavantaj olarak görülmektedir.

Ancak ithalatçı veya ihracatçının iyi niyetten yoksun olması halinde URC 522 Sayılı kuralların satır aralarından tilkilik yapması sürpriz olmaz. Uluslararası arenada böylesine tilkilerin varlığı maalesef vardır. Bu tilkiler bazen çok büyüktür, büyük kurnazlık peşindedir, bazen de yavrudur ama hayatı boyunca adına yakışır kurnazlıkları stratejik bir şekilde uygulayacaktır.

VESAİK MUKABİLİ İŞLEMDEKİ RİSKLER

TAHSİL VESAİKİNİN İTHALATÇI İÇİN DEZAVANTAJLARI 

• İthalatçı mal bedelini ödemeden veya poliçeyi kabul etmeden malları göremez (Tahsil vesaikinin yapısından kaynaklanan bu duruma ters bir uygulama kimi ülkelerde görülebilmektedir.)
• Poliçenin kabul edilmesi söz konusu olduğunda yasal bir yükümlülük altına giren alıcı ticari saygınlığını ortaya koymakta, bir anlamda ipotek altına almaktadır.
• İhracatçının saygınlığı, iyi niyeti ve malları siparişe uygun olarak hazırlayıp hazırlamadığı konusunda tam anlamıyla emin olamaz. Bu riski azaltmanın en iyi yolu gözetim raporu istemektir.

TAHSİL VESAİKİNİN İHRACATÇI RİSKLERİ 

• İTHALATÇI TARAFINDAN MALLARIN KABUL EDİLMEMESİ :

Uygulamada en çok görülen risk, malların ithalatçı tarafından kabul edilmemesidir. Bunun nedeni o malın piyasa fiyatının saptanan fiyatın altına düşmesi olabilir. Satıcının sözleşme koşullarını yerine getirmedeki önemsiz ve amaçlı olmayan bir yanlışını öne süren alıcı malları reddederek yeni ve kendi lehine olan düşük fiyattan yararlanma yoluna gidebilir. Böyle bir tutum karşısında ihracatçı hayli güç bir durumda kalabilmektedir. Malları yabancı bir ülkede beklemekte ve büyük bir olasılıkla da depolama giderleri artmaktadır. Yeni bir alıcı bulunsa bile mallar daha düşük bir fiyattan satılabilmektedir. Bu tür bir olanağın bulunmaması durumunda malların ithal ülkesinden getirilmesi gerekmektedir.

• POLİÇENİN VADESİNDE ÖDENMEMESİ

İhracatçıların karşılaşabileceği diğer bir risk de ithalatçının kabul etmiş olduğu poliçeyi vadesi geldiğinde ödememesidir. İhracatçı, görüldüğünde ödemeli bir poliçe karşılığında satış yapmaya göre çok daha dezavantajlı bir durumdadır. Çünkü ithalatçı poliçeyi kabul etmekle belgeleri almaya hak kazanmıştır. Bunun sonucu olarak da malları çekecektir. Bir başka ifadeyle ihracatçı mallarını kaybetmiş de olabilecektir. Görüldüğünde ödemeli bir poliçenin bedelini ödemeyen ithalatçıya belgeler verilmeyecek, malları çekemeyecek, ihracatçı da mallar üzerindeki sahipliğini koruyor olacaktır.

• KAMBİYO KISITLAMASI

İhracatçı için risklerden bir diğeridir. İthalatçı iyi niyetli olduğu halde, ülkesinin döviz tahsisi uygulaması ihracatçının parasını almasını geciktirebilir, hatta tümüyle engelleyebilir. Bu bağlamda, daha genel bir anlatımla ülke riski ihracatçı için düşünülmesi ve değerlendirilmesi gereken önemli bir konudur.

• ALICININ MALİ GÜÇLÜK İÇİNDE OLMASI

Alıcının mali güçlüklerle karşı karşıya kalmış olması durumu da satıcıyı güç durumda bırakacaktır. Çünkü alıcı belgeleri almak için gerekli tutarı ödemeyecektir.

• ALICININ BASİRETLİ TACIR GİBİ DAVRANMAMASI

Satıcı bilmeden ticari ahlaktan yoksun bir alıcı ile bağlantıya girmiş olabilir. Bu kişi geçerli hiçbir neden bulunmaması durumunda malları almama tehdidinde bulunarak satıcıyı malını düşük fiyattan satmaya zorlayabilir. Satıcı istemeden böyle bir durumu kabullenmek zorunda kalabilir.

Vesaik mukabili işlem, en azından peşin ödeme ve mal mukabilinden daha iyidir. İhracatçının riski var olsa da, kontrol tam  olmasa da kendisindedir.

REŞAT BAĞCIOĞLU

Ticaretle ilgili alım-satım ve danışmanlık taleplerinizi https://satinalmadergisi.com/ticaritalep/ sayfasından iletebilirsiniz.